Ortiqova dilbar ortiqovna obidjanova feruza abdullayevna masharipova gularam kamilovna
Yüklə 2,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
34 Tanishuv va tanishtiruv qoidalari Odob qoidalari (oddiy xavfsizlik nuqtai nazardan ham) notanish odamlar bilan ko‘chada, transportda, restoran, teatr hamda boshqa jamoat joylarida tanishishni taqozo etmaydi. Bir tarafdan, o‘zingizni notanish odamga bog‘lashga harakat qilish odobsizlikdir. U siz bilan muloqot qilishni istamayotgan bo‘lishi mumkin. Boshqa tarafdan, birinchi uchragan odam bilan tanishuv, layoqatsizlik, ba’zida esa xavflidir ham! Xudo biladi u odam kim bo‘lib chiqadi. Unda qanday tanishish lozim? Odob qoidalariga binoan, turmush mezonlari bo‘yicha ham, tanishuv uchun o‘rtada ikki taraf uchun ham tanish bo‘lgan vositachi orqali ro‘y beradi. Siz unga tanishishni istagan odam bilan ko‘rishish uchun murojaat qilishingiz mumkin. Tanishtirganlaridan so‘ng, uning bunga javoban ta’siridan uning qanchalik siz bilan aloqa qilishni istashini bilib olish mumkin. Agar uning sovuqqonligini his qilsangiz, davomiy aloqani ta’kidlashga urinmagan ma’qul. Tanishtirish yangi uchrashgan kishi bilan gaplashish huquqini beradi. Odatda, tanishtirish uchun vositachi kerak bo‘ladi. Umumiy tanishshunday vositachi bo‘la oladi. Tanishtirish yoki tanishish tanishuvchilarning yoshiga, jinsiga va tanishtirish joyiga bog‘liq bo‘ladi. Qayerda va qachon tanishish zarur? Birinchi navbatda, sharoitga qarab kelgusida tez-tez uchrashib turishga to‘g‘ri keladigan shahs bilan tanishiladi yoki tanishtirish iltimos qilinadi. Asosiy qoidalari quyidagicha so‘zlar bilan ifodalanadi: «Sizni tanishtirsam...», «Tanishtirishga izn bersangiz...», «Gulnora, tanishing..." Tanishtiruvchi kishi har ikkala tamonning ism, familiyalarini mulozamatlik bilan ochiq-oydin aytib ularni tanishtiradi. Bu yerdagi asosiy qoida: yosh kishi – katta yoshdagi kishiga, erkak – ayolga, xodim – rahbarga tanishtiriladi. Tanishtiruvchi kishi avvalo yosh kishining, keyin kattaning, avval erkakning keyin ayolning, avval xodimning, so‘ngra rahbarning ismi va familiyasi aytiladi. Yoshlarni katta yoshdagi insonga tanishtirishda, odatda savolomuz murojaat qilinadi; M: Ustoz, magistr Abdullayevni siz bilan tanishtirishga ruxsat bersangiz?, yoki Hurmatli rektor iqtidorli talaba Komilovni sizga tanishtirmoqchi edim? Bu hollarda tanishtirilayotgan kishi ustoz hamda rektorning ismini aytmaydi. Erkak kishini ayol kishiga tanishtiradilar. Yoshiga qarab yoshlarni kattalarga tanishtiriladi. Hamma vaqt ham, beistisno, erkak kishi ayolga tanishtiriladimi? Yo‘q, hamma vaqt Shunday qilinmaydi. Eri o‘z rafiqasini yor-do‘stiga tanitishi o‘z xohishiga bog‘liq: “Do‘stim Sardor, tanishing – bu mening rafiqam” qabilida. Odatda, yaqin qarindoshlarning ismlari avval, tanish-bilishlarning ismlari esa keyin aytiladi. 35 Oila a’zolarini tanitganda ularning ismlari aytilmaydi. Masalan, «turmush o‘rtog‘im», «opam», «singlim» yoki «ukam» deyiladi. Uy bekasi mehmonlarni kutib olar ekan, ularni bir-birlari bilan tanishtiradi, uy bekasi o‘rniga uning sohibi tanishtirsa ham bo‘ladi. Kechroq kelgan mehmonlarni vaqtliroq kelganlarga tanishtiradilar. Agar mehmonlar ketma-ket kirib kelishsa-yu, siz ularni tanishtirishga ulgurmasangiz, unda yordamchi sifatida yaqinroq qarindoshingiz yoki do‘stingizni chaqiring. Mehmonni uyga taklif qilgach, avval u yerda o‘tirganlarga kelgan mehmonning ismini tanishtiriladi, so‘ng bir chekkadan boshqalarning ismlarini aytib tanishtirib chiqiladi. Mehmonlar unchalik ko‘p bo‘lmagan taqdirda, alohida tanishtiriladi. Erkaklar o‘rinlaridan turib tanishadilar. Ayollar joylarida o‘tiraveradilar, ammo katta mavqega ega bo‘lgan yoki yoshi kattalarni tanishtirishsa, o‘rinlaridan turishlari mumkin. Agar turli yoshdagi ikki ayol tanishayotgan bo‘lsalar, yoshi katta ayolga: «Ruxsatingiz bilan sizga falonchini tanishtirsam» – deb yoshroq ayolni ismi-sharifini aytib, keyin yoshi kattaroq ayolni tanishtirish mumkin. Boshqacha qilib aytadigan bo‘lsak, ayni paytda yosh va mavqe muhim ahamiyat kasb etadi. Xuddi shu tarzda ayol kishiga erkak kishini, xodimni rahbarga tanishtiradilar. Agar ham mavqe jihatdan, ham yosh jihatdan o‘zaro teng bo‘lgan odamlarni tanishtirganingizda, birinchi bo‘lib, ulardan o‘zingizga yaqinroq bo‘lgan kishini tanishtirasiz. Agar mashhur odamni bir paytni o‘zida ko‘pchilikka tanishtiradigan bo‘lsangiz, uning ismi-sharifini keltirib o‘tmasa ham bo‘ladi. Yaqinlaringiz, tanishingiz yoki do‘stingizni tanishtirayotganda ismiga qo‘shib, ma’lumotlarni aniqlashtirishingiz ham mumkin: «Do‘stim Akmal – xirurg, bu esa Begzod – kursdoshim». Tanishtirayotganda ularning ismlarini aniq va tushunarli tarzda ayting. «bu kishi Valijon – mashhur akter Mahkamning akasi» degan aniqliklarning umuman keragi yo‘q. Odamlarning ismlarini yaxshi yodda tuta olishiga ishonchi bo‘lmagan tanishtiruvchilar «Tanishing, marhamat janob ...» bunda siz ismni egasiga aytishiga qo‘yib berasiz. Bunday usulni qo‘llash mumkin. Agar endigina yig‘ilgan jamoatga yangi odam qo‘shilsa, uning ismini baralla ovozda aytib tanishtirsa ham bo‘ladi, qolganlar o‘zlarini tanishtiradilar. Jamoat transportida yonidia sherik bilan ketayotgan vaqtda transportga tanishingiz chiqib qolsa, agarda bir-ikkita so‘z aytib uzoqlashsa, tanishtirish shart emas, ammo agar suhbat umumiy xususiyat kasb eta boshlasa, uni do‘stingiz bilan tanishtirganingiz ma’qul. Oila a’zolaringizdan biri ishxonangizga ishga kirdi. Hamkasabalarga uni tanishtirasizmi? Agar sizda u bilan sof kasbiy munosabatlar bo‘ladigan bo‘lsa, shart emas. Yüklə 2,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|