glutamat
Bu ikki reaksiyalar (GS va GOGAT) ammoniy ionni aminokislotalarga qo’shilishini
eng asosiy yo’li hisoblanadi.
O’simliklarda mochevina hosil bo’lishi ham mumkin ekan. Ammo bu amidni hosil
bo’lishi faqat hayvonlar uchun xos deb hisoblanar edi. Mochevinani hosil bo’lishi
ornitin sikli orqali amalga oshadi (Krebs sikli).
Bu siklda ornitin na faqat
dezaminlanish natijasida balki, ortiqcha oziqlanish
natijasida paydo bo’lgan
CO
2
va
NH
3
biriktirib oladi va sitrulinga beradi,
undan
keyin arginin hosil bo’ladi. Oxirida agrinaza
fermenti ishtirokida mochevina va qayta ornitinga parchalinadi. Ornitin yana qayta
siklga qo’shiladi. Mochevina sintezi faqat aerob sharoitda amalga oshadi.
Amidlar o’simliklar hayot faoliyatida muhim rol o’ynaydi.
Asparagin va
glutaminito’simlikning organ va to’qmalarida (ildizda, poyada,bargda, mevalarda)
uchiraydi, ildizlarda ko’proq uchiraydi Amidlarni hosil bo’lishidan o’simlik organlari
faqat zararsizlantirilmay, balki, ularning to’qmalarida azot zaxirasi ham to’planadi.
Asparagin va glutamin singari aspartat va glutamatga o’xshab qayta aminlanishda
ishtirok etadi. Amidlar, azotni bir organdan ikkinchi
organga harakatlanishini
ta’minlab turuvchi transport shakillaridan hisoblanadi. Oxirida amidlar oqsillar
sintezini stimullaydi.
Shunday qilib ammoniyni assimilyatsiya jarayoning natijasida faqat glutamin
kislotasi va uni amidi glutamat hosil bo’ladi. Qolgan aminokislotalar o’zaro
transsaminlanish (qayta aminlanish) jarayonlarida kelib chiqadi. Ammoniyni
o’zlashtirishini uchinchi yo’li qayta aminlanish reaksiyasi bo’lib, 1937
yilda
A.E.Braunshtey va M.G.Krismanlar tamonida ochilgan. U reaksiyalarni kofaktori
vitamin V
6
(piridoksalfosfat) bo’lgan ferment
transaminaza
katalizlaydi.
Transaminaza sitozolda, xloroplastlarda, mitoxondriyalarda, glioksisomalarda va
peroksisomlarda bo’ladi. O’simliklarda qaytaaminlanish
reaksiyasi quyidagicha
boradi:
Dostları ilə paylaş: 
