О„simliklarning mineral oziqlanishi. Mineral elementlarning fiziologik ahamiyati

biologik azotofiksatsiya
deb yuritladi.
Azotni fiksatsiya qiluvchi mikroorganizlar.
 
Biologik
 
azotofiksatsiya qiluvchi mikrooranizmlarni ikkita asosiy gruxga bo’lish 
mumkin: 
a) erkin yashovchi azotofiksatorlar
va b) 
yuqori o‟simliklar
bilan 
simbioz yashovchi mikroorganizmlar. Birichi anaerob azotni fiksatsiya qilish 
xusiyatiga ega bo’lgan sporali erkin yashovchi bakteriyalarni 1893 yilda rus olimi 
S.N. Vinogradskiy tamonidan ajiratib olinib , L.Paster sharafiga 
Clostridium
 
pasteurianum
 
deb nomlagan. Keyinchalik 1901y. M.Beyerink boshqa erkin 
yashovchi aerob azot fiksatsiiya qiluvchi bakteriya 
Asotobacter
ni ochadi. Hozirgi 
vaqtda erkin yashovchi azotofiksatorlar turkumiga 
Asotobacter 
va 
Beijerinckia, 
Clostridium

ni ayrim shtammlari, shuning bilan birga fotosintezlovchi bakterilar va 
ayrim sionabakteriyani turlari( ko’k yashil suv o’tlari). Asotobacter va Beijerinckia 
lardan tashqari bu gruppani vakillari asosan madaniylashmagan kam aeratsiyali 
tuproqlarda anaerob oziqlanadi. 
Erkin yashovchi azotofiksatorlar-
geterotroflar oziqa manbai sifatida 
uglevodlarga muhtoj, ular sellyulozalarni va boshqa polisaxaridlarni parchalovchi 
mikroorganizmlar bilan doim bog’langan bo’ladi. Shuning uchun bakteriyalarni
Asotobacter va Beijerinckia turkumlari yuqori o’simliklarni ildizining yuza qismiga 
joylashgan bo’ladi. Bunday joylanishini ildizlar rizosferaga ajratib chiqarayotgan 
maxsulotlarni bakteriyalar uglerod manbai sifatida foydalanishi bilan tushintiriladi. 

---

Simbioz azotofiksatorlar gruxiga -
eng avvalo dukkakli o’simliklar ildizida 
dukkak hosil qiluvchi bakteriyalar turkumi Rhizobium kiradi. Hozirgi vaqtda 
o’simliklarni turli oilasiga mansub bo’lgan 190ga yaqin turkumlari simbioz holatda 
azotni o’zlashtirish qobilyatiga ega. Ular qatoriga ayrim daraxt va butalar, moxlar 
ham kiradi. 
Qishloq ho’jaligida dukkaklilar bilan simbioz holatda yashab yiliga o’rtacha 
100 dan 400 kg/ga azot fiksatsiya qiluvchi bakteriyalarni Rhizobium turkumi katta 
ahamiyatga ega. Madaniy dukkaklilar orasida beda bir yilda 500 dan 600 ,
yo’ng’ichqa – 250-30, lyupin – 150, no’xot, loviya 50-60s kg/ga azot to’plashi 
mumkin.