O’zbekiston respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikasiya texnologiyalari davlat qo`mitasi

X=[11 0; 12 0; 8 0;12 0;12 0; 8 1; 14 0; 8 1; 11 1; 7 0; 12 1; ….];
Y = pdist(X);
% 
ob’yektlar orasidagi juft masifalarni aniqlash
Z = linkage(Y);
% 
linkage(Y)
funktsiyasi yordamida “yaqin qo’shni” 
algoritmi asosida klaster daraxtini hosil qilish 
cophenet(Z,Y); 
% 
sifat tavsifiga ko’ra klasterlar daraxtiga ajratish
Т = cluster(Z,3) 
% 
klaster raqamini ko’rsatuvchi T vektorni hosil qilish
data=load('maktab_data.dat'); % 
ma’lumot fayldan yuklandi 
[center,U,obj_fcn]=fcm(data,3); % 
klaster markazini aniqlash
maxU=max(U); % massiv elementlarini indekslash 
index1=find(U(1,:)==maxU);
index2=find(U(2,:)==maxU);
index3=find(U(3,:)==maxU);

---

61 
Bu usullar orqali olingan natijalar deyarli bir xil ko‘rinishda hosil qilindi. 
2. Delphi dasturlash tilida yaratilgan klasterizatsiya dasturiy ta’minoti 
Klasterizatsiya masalasi asosida yaratilgan bu dasturimiz obektlarning 
belgilari asosida klasterizatsiyalash amalga oshiradi. 
Dasturni bilan ishlash jarayonini ko‘rib chiqamiz. Buning uchun 
Klaster1.exe ni yuklaymiz va quyidagi dastur oynasi hosil bo‘ladi(3.1-rasm). 
3.6-rasm. Dasturning bosh menyusi. 
Bu dasturimiz ham menyu bandlaridan tashkil topgan: 
-Fayl; 
-Ma‘lumotlar; 
-Klasterizatsiya; 
-Yordam. 
Har bir menyu bir necha bandlardan tashkil topgan. 
net = newc([0 1; 0 1; 0 1; 0 1; 0 1; 0 1; 0 1; 0 1; 0 1; 0 1; 0 1],3 ,0.1); 
% 3 
pog’ona 
w0 = net.IW{1}; 
b0 = net.b{1};
c0 = exp(1)./b0;
tic, net.trainParam.epochs = 50; % 
50 tsikl hosil qilinadi
[net,TR] = train(net,P); toc
w = net.IW{1}; 
bn = net.b{1};
cn = exp(1)./bn;
Y=sim(net,P);
disp(Y) 

---

62 
Dasturning ma‘lumotlar menyusi ikkita banddan tashkil topgan. 
-avtomatik; 
-mutaxasis. 
Bizlar avtomatik bandini tanlaymiz. Shundan so‘ng bizlardan belgilar 
fazosi o‘lchami va obektlar soni kiritishni suraydi(3.7-rasm).
 
3.7-rasm.Belgi va obektlar sonini kiritish qismi. 
O‘lchamlarni kiritganimizdan so‘ng quyidagi jadval hosil bo‘ladi.
(3.8-rasm). 
3.8-rasm.Tasodifiy sonlar bilan to‘ldirilgan jadval. 
Keyin klasterizatsiya menyusidan masofa yoki k-o‘rtacha yaqin bandlarini 
tanlaymiz.Shundan so‘ng tahminiy sinflar sonini kiritish oynasi faollashadi. Sinf 
o‘lchamini kiritganimizdan so‘ng dastur obektlarning belgilari asosida sinflarga 
ajratib beradi(3.9, 3.10, 3.11-rasmlar,). 

---

63 
3.9-rasm. 1-sinfga tegishli ob‘ektlar. 
3.10-rasm. 2-sinfga tegishli ob‘ektlar. 
3.11-rasm. 3-sinfga tegishli ob‘ektlar. 
Berilgan natijalarni chop etmoqchi bo‘lsak fayl menyusidan chop etish 
banddini tanlaymiz (3.12-rasm). 

---

64 
3.12-rasm.Chop etish banddi. 
Dasturning menyulari orqali mutaxasis tomonidan berilgan ob‘ektlar 
belgilarini kiritish, saqlash, chiqish va hakazo bandlardan tashkil topgan.
Ushbu Delphi tilida yaratilgan dasturiy ta‘minot klaterizatsiya masalasi 
k-means algoritmi asosida ishlaydi. Bunda asosan ta‘lim sohasining ixtiyoriy 
yo‘nalishlarida ma‘lumotlarni kerakli jihatdari asosida sinflarga ajratib beradi. 
Shu bilan birga ma‘lumotlarni tahlil etish jarayonlarida qo‘llash mumkin.