O’zbеkistоn rеspublikаsi хаlq tа`limi vаzirligi

Mavzu: XVII asr klassitsizm adabiyoti.
Reja:
1. Klassitsizmning kelib chiqishi va asosiy prinsiplari. 
2. Nikola Bualo klassitsizm adabiy oqimining nazariyotchisi sifatida.
3. Moler ijodining ahamiyati.
Adabiyotlar:
1.Sh.Normatova. Jahon adabiyoti. T., 2008. 
2.F.Sulaymonova. “Sharq va G`arb”. T., 1997. 
3.F.Boynazarov. Jahon adabiyoti. T., 2006.
G`arbiy Yevropa mamlakatlarida XVII asrning o`rtalariga kelib bir muncha susayish
kuzatila boshlandi. Niderlandiya, Angliyadagi inqiloblar feodal tizimining yemirilishiga
ta’sir ko`rsatdi. Dunyodagi eng katta kashfiyotlar yirik ixtirolar yangi savdo bozorlarining
ochilishi, inson faoliyatida keng imkoniyatlar yaratdi. Bu oqim uyg`onish davri adabiy
an’analarini davom ettirdi. Lopi Divega yaratgan komediyalarda barokko ijodkorlarining
ruhiy tushkinlikdagi asarlariga xushchaqchaq hayotni qarshi qo`yadi. Shuningdek, Sharl,
Soril ham Fransuzlarning haqqoniy va kulguli hayot tasvirlangan romanlarida o`z
quvonchlarini ifodalaydilar. Mamlakatdagi mavjud ijodiy jarayonlar ma’lum qoidaga bo`y
sundiriladi. Kardinal Risheli tashkil qilingan akademiya orqali adabiyotni o`z nazoratiga
oladi. Ana shu yo`nalishda qonundan chetga chiqish, san’atda bosh boshdoqlikka olib
boriladigan yo`llarga kiriladi. Bu oqimga kirmagan Ko`rnil va “Sid” tragediyasi katta
qarshilikka uchraydi. 
Klassizmning asosiy qonuniyatlaridan biri, tabiatga taqlid qilish turmushni real
tasvirlashdan iborat. Bu oqimning yirik nazariyotchisi Bualo “Poeziya san’ati” degan
asarida yaramas tabiatga voqelikni qupol tomonlarga emas, faqat go`zal tabiatga taqlid
qilishga chaqiradi. Klassizm nazariyasi bo`yicha adabiy janrlar yuksak tragediya, epos
qasida va tuban komediya, satira, epigramma kabi turlarga bo`linadi. 
XVII asr G`arbiy Yevropa adabiyotida Jon Milton, Kornil, Rasin, Moler, Lope de
Vega, Kaldiron kabi yozuvchilarni yetishtirdi. Jon Milton Londonda dunyoga kelgan.
Miltonning “Komus” nomli lirik asari his-tuyg`u bilan aql-idrok o`rtasida uyg`unlik
bo`lishi kerakligi haqidagi fikr yotadi. Milton “Yo`qotilgan jannat”, “Topilgan jannat”,
“Samson-kurashchi” kabi tragediyalarini yaratdi. 
“Samson-kurashchi” asarida kurash va qasos olish ishtiyoqi bilan yashagan
qahramonlar tasvirlangan. Yozuvchi bu tragediyasida Filistemlyan shahrida yuz bergan
voqealarni Samsonning makr-hiylaga uchib o`zini sirlarini aytib qo`yganligi sababli
afsuslanganligi tasvirlangan. Samson ruhan azob chekadi. Qahramonning o`zi ham halok
bo`ladi. Tragediyaning boshdi Samson azob ichida yashaganligi tasvirlangan. Poemada
voqealar chuqur va dadil xulosalar chiqarishga ko`tarilmasa ham restavratsiya davrida
chuqur mulohazalarga boyligi bilan ajralib turadi.
111

---

Aim.uz