O’zbekiston respublikasi oliy talim vazirligi samarqand veterinariya medisinasi instituti tabiiy va ilmiy fanlar kafedrasi

Betta yemirilish
– bu yadro ichida neytron va protonlarning o’zaro 
aylanishiga aytiladi. Buning 3 xil turi mavjud. 
A) 
Elektron yoki betta yemirilish
. Bunda yadrodan betta zaracha (elek-
tron) uchib chiqadi. Betta zarrachaning energiyasi 0-dan E
m
gacha. Spektori tutash. 
Bu esa yadroning diskret energetik holatlardan tashkil topganligi to’g’risidagi 
tasavvurlarga to’g’ri kelmaydi. Shuning uchun 1932 y Pauli bu holda betta 

---

71 
zarrachalar bilan kichik massali boshqa zarrachalar ham chiqadi degan gipotezani 
aytdi. Buni Fermi neytrino deb atadi. Keyinchalik aniqlanishicha neytrino betta 
minus- yemirilishida hosil bo’lar ekan. Betta yemirilishda esa antineytrino hosil 
bo’lar ekan. 
Betta yemirilish sxemasi quydagicha tasvirlanadi. 









0
1
1
A
Z
A
Z
(5.14) 
M: tritiyning geliyga aylanishi 
Betta - yemirilish yadro ichida neytronning protonga aylanishida ham 
bo`ladi 
B) 
Pzitronli yoki betta +
yemirilish sxemasi quyidagicha tasvirlanadi: 









0
1
1
A
Z
A
Z
6
(5.15) 
Yadroda pozitronning neytronga aylanishi ham beta+ yemirilishga kiradi. 
V) 
Elektron yoki e-ushlab olish
(zaxvat). 
Bunda yadro birorta ichki elektronni qabul qilib atomdagi uning protonini 
neytronga o’tkazadi. 







n
1
0
0
1
1
1
(5.16) 
M: Beriliyning litiyga o`tishi. 

- zarrachalar massasi 

- zarrachalarnikidan - 7350 marta kichik, o’rtacha 
tezligi 160000 km/s energiyasi 0,001-10 MeV oralig’ida. Shuning uchun bularning 
ionlashtirish qobiliyati 

zarrachalarnikidan 100 marta kichik. Moddadan o’tish 
masofasi esa shuncha kattadir. M: Havoda 40 m.gacha Al da 2 sm va biologik 
to’qimada 6 sm. gacha kiradi. 
3.