O„zbekiston respublikasi oliy va o„ rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti sport faoliyati va san‟at fakulteti

-
4 davrga bo„lish mumkin. Birinchi davr (7
-
9 yosh) dastlabki 
tayyorgarlik davri deb qaraladi. Bu davrda asosiy vazifa bolalarda 
gandbolga bo„lgan qiziqishni uyg„otish va sport mahorati uchun umumiy 
zamin 
yaratishdir. 
Bu 
vazitalami amalga oshirishda 
maxsus 
mashg„ulotiardan tashqari, darsdan keyingi seksiya va to„garak ishlari 
vaqtida foydalaniladi. Ikkinchi davr (10
-
12 yosh) ham biologik, ham 
pedagogik jihatdan tanlab ola boshlashning eng muhim davri 
hisoblanadi. 
Uchinchi davr (13
-
16 yosh) ixtisoslikni chuqur o„zlashtirish davri.
To„rtinchi davr (16 yosh va undan katta)
 
sportga takomillashish 
davridir. Bunda gandbolchi o„smirlar katta yoshlilar jamoalariga tanlab 

---

204 
olinadi. Bu davr guruh va jamoalarni tashkil etish hamda 
mashg„ulotlarni olib borishda o„ziga xos xususiyatlarga ega.
 
M.A.Godikning fikricha, yosh gandbolchilar tayyorgariigini kompleks 
tekshirish dasturi o„ziga xos qator xususiyatlarga ega bo„ladi.
Birinchidan, uning mazmuni o„yinchining barcha harakat va ruhiy 
sifatlarini imkon boricha to„la aks ettirishi kerak.
Ikkinchidan, 
tekshirish 
natijalari 
faqatgina 
yuklamalarni 
rejalashtirish uchun emas, balki tanlab olish, kelajagi bor iste‟dodli 
yoshlami aniqlash uchun ham hisobga olinadi.
Dastlab sport turi talablariga javob bera oladigan va harakat 
malakalariga ega bo„lgan nomzodlar aniqlab olinadi.
Tanlov musobaqa shaklida o„tkaziladi. Tanlov rejasi bolalarning 
harakatii o„yinlarda ishtirok etishlari uchun bajariladigan nazorat 
mashqlarini o„z
 
ichiga oladi. 
Keyinroq o„ziga xos malaka va mahoratga ega bo„lgan bolaiar 
aniqlanadi. Bu davrda ulaming gandbol bo„yicha o„quv mashg„ulotlari 
talablariga 
qobiliyati 
borligini 
aniqlovchi 
chuqur 
tekshirishlar 
o„tkaziladi. Murabbiylar pedagogik kuzatishlar va maxsus nazorat 
mashqlari tizimidan foydalanib, bolalarning gandbol o„yini uchun kerak 
bo„lgan ko„nikma va mahoratlari haqida to„liq ma‟lumot oladilar. 
Gandbol mashg„ulotlarida bolaning (qobiliyatiga baho berish) 
harakatlari uchun va ruhiy xususiyatlarini aniqlaydigan nazorat 
mashqlari tanlanadi.
Sinovlardan olingan natijalar maktabga yangi qabul qilingan 
o„quvchining kelajakda qandayligi haqida murabbiyga ma‟lumot beradi. 
Tanlovni o„tkazadigan murabbiy tanlash sinovlarini bir necha bosqichda 
o„tkazadi.
Gandbol bo„limi mashg„ulotlariga sog„lig„i juda yaxshi boigan 9
-
10 yoshli bolalar qabul qilinadi. Avval murabbiy bolalar bilan tanishadi. 
Qobilyatli bolalarni tanlab olgach, ular bilan nazorat sinovlari asosida 
gandbol bo„yicha dastlabki mashg„ulotlarni oikazadi. 
Keyinchalik bolalar gandbolning yosh sportchilarga qo„yadigan 
talablari asosida tanlanadi.
Bolada gandbol o„yiniga layoqat mavjudligini tasdiqlovchi o„ziga 
xos ko„rsatkichlarga baho berish birinchi navbatda test o„tkazish va 
kuzatish natijalariga bog„liq boiadi. Yosh gandbolchining o„ziga xos 
qobiliyatini rivojlantirish usul va vositalarini to„g„ri tanlash katta 
ahamiyatga ega.

---

205 
Gandbol bo„yicha o„quv guruhlari tashkil etish va bolalarning 
sportdagi natijalarini oldindan aytib berishda testlar o„tkazish usuli va 
o„yinga tayyorgarlikni tahlil qilish asos qilib olinadi.
Bunda pedagogik mahorat va shug„ullanuvchilar sog„lig„i 
to„g„risidagi ma‟lumotlarni ham e‟tiborga olish lozim. Bundan tashqari, 
bolaning ruhiy imkoniyatlariga to„g„ri baho berish katta ahamiyatga ega 
bo„ladi. Bu yosh sportchining ruhiy sifatlari rivojlanish darajasini 
aniqlashga, gandbolchining o„yin usullarini yaxshi o„rganib olishga 
imkon beradi.
Birinchi bosqichda gandbol o„yiniga qobiliyatli bolalar tanlanadi 
va sport mutaxassisligi bo„yicha dastlabki mashg„ulotlar tashkil etiladi.
Dastlabki tayyorgarlik bosqichida bolaning gandbol o„yiniga 
yaroqliligi, tanlangan mutaxassislikka bola imkoniyatlarining javob bera 
olishi va taklif etiladigan ta‟sir vositalari hamda dastlabki 
ko„rsatkichlarining o„zgarish darajasi aniqlanadi.
Ikkinchi bosqichda bolaning tanlangan mutaxassislikka qobiliyati 
test ko„rsatkichlari dinamikasining o„sib borishi asosida chuqur tahlil 
qilinadi.
1,5
-
2 yil mobaynida to„g„ri tashkil etilgan o„quv mashg„ulotlari 
orqali gandbolchining o„yin faoliyati uchun kerak bo„lgan asosiy 
xususiyatlar bilib olinadi. Bolaning gandbolni tanlashi maqsadga 
qanchalik muvofiqligi 2 yil ichida bilinadi, shundan so„ng murabbiy bu 
haqda qat‟iy qarorga kelishi mumkin. Binobarin, bolalarni tanlab olish, 
guruhlarni tashkil etish 2 yil davom etadi. Buning natijasida shu sport 
turini tanlagan yoshlarning maktabdagi o„qishlariga va boshqa shaxsiy 
xususiyatlari rivojlanishiga xalaqit bermagan holda, ularning yuqori 
sport natijalariga erisha olishlarini aniqlab, o„quv guruhlarida qoldirish 
zarurligini oldindan aytib berish mushkul bo„ladi. 
Gandbol mashg„ulotlari bo„yicha o„quv guruhlarini tashkil etish 
uchun bolalarni tanlashda ulaming bo„yiga ayniqsa katta ahamiyat berish 
lozim. 
Gandbol bo„yicha sport maktablariga bolalarni tanlab olishda 
quyidagi testlar qo„llaniladi. 
1. 30