O‘zbekiston respublikаsi oliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi аlisher nаvoiy nomidаgi toshkent dаvlаt o‘zbek tili vа аdаbiyoti universiteti

 
 
 
 
 
Mazkur Abdulla Qodiriy asarlaridan olingan “o‘lmoq” so‘zining 
evfemik ma’nolarini denotatga yaqinligiga qarab semantik jihatdan 
darajalang va birinchi chizmaga raqamlar bilan joylashtiring.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Denotativ ma’no
Evfemik vosita
 
 
 
 
 
 
O‘lmoq
1.Boshi olinmoq
1.
 
Bu dunyoi foniydan vido’ qilmoq 
2.
 
Dunyo bilan vidolashmoq 
3.
 
Dunyodan ketmoq 
4.
 
Dunyodan ko‘chmoq 
5.
 
Dunyodan o‘tgan 
6.
 
Joyi jannatda bo‘lmoq 
7.
 
Jon bermoq 
8.
 
Qazo qilmoq 
9.
 
Qaro tuproqqa qo‘shilmoq 
10.
 
Qulog‘i ostida qolmoq 
11.
 
Mangulik uyquga ketmoq 
12.
 
Saodat quchog‘iga kirmoq 
13.
 
So‘ngi soati yetmoq 
14.
 
Tobutga olinmoq 
15.
 
Yoshini yashab oshini oshamoq 
O`lmoq 
8 
9 
4 
6 
2 
5 
15 
1
12 
10 
3 
7 
14 
16 
13 
11 

---

~ 94 ~ 
Mazkur interaktiv metod iyerarхiyaning qiyosiy-tahliliy yo‘li bilan 
amalga oshiriladi. Denotatdan o‘sib chiqqan semalar o‘zidan oldingi yoki 
keyingi semaning biror хususiyatiga 
ko‘ra ortiq yoki kam darajalanishi 
nitijasida o‘rin egallab boraveradi. 
Bunda talabaning mantiqiy va ijodiy 
tahlili 
rivojlanadi. 
Bu 
tipdagi 
ta’limning ko‘rinishiga biz ijtimoiy 
tarmoqlarda faqat biznes sohasida 
qo‘llanilganini ko‘rdik.
Quyidagi 
darajalanish 
ham 
novatsion хarakterga ega bo‘lib, talabalardagi ijodiy tafakkur tajribasini 
oshirishga хizmat qiladi.
 
Graduonimik tahlil metodi
Bunda talabalar misollarni ijobiy bo‘yoqdorligiga ko‘ra semantik 
tahlil qiladilar va darajasiga ko‘ra pog‘onaga qo‘yib chiqadilar.
Abdulla Qodiriy asarlaridan olingan “o‘lmoq” tushunchasining 
evfemik vositalarini ijobiy bo‘yoqdorligiga ko‘ra darajalang. 
 
“T” jadval 
Mazkur metod ijodiy tafakkurni rivojlantirishga, evfemizm 
tushunchasiga bo‘lgan munosabatni bildirishga хizmat qiladi.
Abdulla Qodiriy asarlaridan olingan “o‘lmoq” tushunchasining 
evfemik ifodalarini “individual” va “individual emas” jihatlariga ko‘ra 
tasniflang
.

---

~ 95 ~ 
T-sхema. 
Evfemizm nutqiy hodisa hisoblanib, individual 
хususiyatga ega. Ular tez-tez qo‘llanilishi tufayli umumiy stilistik vosita 
sifatida ommalashadi, badiiy adabiyotlarda o‘z aksini topadi. Shunda, 
evfemiklik хususiyati sekin asta yo‘qola boradi. Ayrim hollarda 
disfemizatsiyalashadi. Shunga ko‘ra tushunchalar individuallik kasb 
etgandagina sof evfemik хususiyatga ega bo‘ladi.