Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universitetining pedagogika instituti

toʻliqsiz gaplar
deyiladi: 
- Siz maktabga borasizmi?
- 
Boraman
(ega - 
men
, hol –
maktabga
tushirilgan). Toʻliqsiz 
gaplarda qaysi boʻlakning tushirilishi nutq vaziyatiga qarab amalga 
oshiriladi. Bunday gaplarda navbati bilan barcha boʻlaklar tushirilishi 
mumkin. Qaysi boʻlakning tushirilganligi toʻliqsiz gapdan oldin 
kelgan toʻliq gapga qiyoslagan holda aniqlanadi: - 
Rajabbeknikida 
boʻlgan majlisni sen bilasanmi?.. – deb soʻradi. 
(Toʻliq gap)
– 
Bilaman. 
(toʻliqsiz gap)
(A.Qod.) 
YUqoridagi toʻliq gap tarkibida
aniqlovchi 
(Rajabbeknikida boʻlgan)
, toʻldiruvchi 
(majlisni),
ega 
(sen)
va kesim 
(bilasanmi)
mavjud boʻlsa, keyingi toʻliqsiz gapda shu 
boʻlaklardan faqat kesimgina 
(Bilaman)
qoldirilgan. 
Toʻliqsiz gaplarning turlari: 1) dialogik nutq tarkibidagi toʻliqsiz 
gap: 
Kim kelmadi?
Ahmad.
2) ibora tarzidagi toʻliqsiz gap: 
Tugʻilgan 
kuningiz bilan!Navroʻzingiz muborak!Bayramingiz bilan!
3) 
qoʻshma gap tarkibidagi toʻliqsiz gap:
YAxshidan ot qoladi, 
yomondan dod (qoladi).
Toʻliqsiz gaplar suhbatda, soʻzlashuv nutqida va badiiy asarlarda 
koʻproq qoʻllanadi.

---

58 
Savol va topshiriqlar:
 
1.
Sodda gaplarning shunday tarzda turlarga boʻlinishi toʻgrimi? 
2.
Bir bosh boʻlakli gaplarda qaysi bosh boʻlaklar ishtirok etishi 
mumkin? 
3.
Bir bosh boʻlakli gaplar qanday turlarga boʻlinadi? 
4.
Ikki bosh boʻlakli gaplar qanday turlarga boʻlinadi? 
5.
Nega toʻliq va toʻliqsiz gaplar deb ataladi? 
6.Toliqsiz gaplarning bir bosh boʻlakli gaplardan farqi nimada? 
7.Soʻz gaplarning toʻliqsiz gaplardan farqi nimada? 
8.Bu gaplar qaysi oʻrinlarda koʻp ishlatiladi?