4. Shaxsi topilmas (shaxssiz) gaplar
egasini topib ham, gap
tarkibiga kiritib ham boʻlmaydigan gaplardir:
U erda intizom haqida
soʻzlashga toʻgʻri keldi
.
Shaxsi topilmas gaplarning kesimlari 3-shaxs majhul nisbatdagi
fe’llar,
boʻladi, boʻlmaydi
soʻzlari orqali,
-mas
qoʻshimchali soʻz
orqali, harakat nomidan keyin
kerak, zarur, lozim, mumkin
soʻzlarini
keltirish orqali ifodalanadi:
Raisning oʻzi haqida gapirilsin!
Mehnatsiz rohatga erishib boʻlmaydi. Oyni etak bilan yopib
boʻlmaydi. Ertalabki salqinda etib borish kerak.
5. Atov (nominativ) gaplar
bosh kelishikdagi ot orqali ifodalangan
grammatik asos yordamida ifodalangan narsa-buyumning borligini,
mavjudligini anglatadi va koʻpincha badiiy va publitsistik asarlarda
payt va oʻrinni ifodalash uchun ishlatiladi:
Kuz
. Izgʻirin shabada
esyapti.
Atov gaplar matnda yolgʻiz qoʻllanmaydi, ulardan keyin
uning mazmunini ochuvchi boshqa bir gap kelishi zarur.
Atov gaplarning oxiriga, odatda nuqta qoʻyiladi, agar kuchli ohang
bilan aytilsa, undov belgisi qoʻyiladi:
Togʻlar! Baland togʻlar!
Atov gaplar bir soʻzdan iborat boʻlishi
(
Koʻcha
. Mashinalar gʻiz-
gʻiz oʻtmoqda)
yoki oʻz aniqlovchisi bilan kengayib
(
Katta koʻcha
.
Odamlar toʻlqini uni oʻz qa’riga tortib ketdi)
kelishi mumkin:
6.Infinitiv gaplar
grammatik asosi harakat nomi bilan
ifodalanadigan, yakka soʻz yoki soʻz birikmasidan iborat boʻlgan
gaplardir:
Sevish
! Bu qanday baxt!
Birovni kutish!
Bundan azobliroq
narsa boʻlmasa kerak!
Dostları ilə paylaş: |
