O„zbekiston respublikаsi oliy vа o„rtа mаxsus tа‟lim vаzirligi buxoro davlat universiteti tahirov Behzod Nasriddinovich axborot xavfsizligi asoslari

Fizik xavfsizlikni nazoratlash: qopqon 
Qopqon chegarani buzib o‗tuvchini tutuvchi va fizik xavfsizlikni 
nazoratlash vositasi hisoblanadi. Ushbu vosita odatda xavfsiz hududni xavfsiz 
bo‗lmagan hududdan ajratadi. Qopqon mexanik qulflashga asoslangan kichik 
soha bo‗lib, ikkita kirish eshigi mavjud. Ikkinchi eshik ochilishidan oldin 
birinchi eshik yopilgan holatda bo‗ladi. Shaxsni autentifikatsiyalash smart karta, 
PIN kod yoki biometrik usullar asosida amalga oshirilishi mumkin. 
2.3-rasm. Qopqon 
Fizik xavfsizlikni nazoratlash: xavfsizlik yorliqlari va ogohlantiruvchi 
signallar 
Xavfsizlik yorliqlari yuqori va past xavfsizlik sohasida axborotga bo‗lgan 
murajaatni cheklash uchun foydalaniladi. Ushbu yorliqlar foydalanuvchilar 
tomonidan oson tushuniladi va ular ma‘lumotdan foydalana olishlari mumkin 
yoki mumkin emasligini bilishadi. Buning uchun tashkilotdagi ma‘lumotlar 
dastlab xavfsizlik yorliqlari bilan ta‘minlanadi.

---

35 
Odatda quyidagi turdagi xavfsizlik yorliqlari mavjud: 

ochiq ma‘lumotlar (unclassified); 

cheklangan ma‘lumotlar (restricted); 

konfidensial ma‘lumotlar (confidential); 

maxfiy ma‘lumotlar (secret); 

o‗ta maxfiy ma‘lumotlar (top secret). 
Axborotga murojaat qilishdan oldin uning yorlig‗iga qarab, ruxsat bor yoki 
yo‗qligini aniqlash va ruxsat bo‗lsa undan foydalanish amalga oshiriladi. 
Ogohlantiruvchi signallar odatda tashkilotda ruxsat etilmagan harakatlarni 
amalga oshirni kamaytirish uchun foydalaniladi. Ushbu signallar tashkilotda katta 
hajmli hodimlarni cheklash uchun katta amaliy yordam beradi. Odatda 
ogohlantiruvchi signallar sifatida ―TAQIQLANGAN HUDUD‖ (RESTRICTED 
AREA), 
―OGOHLANTIRISH‖ 
(WARNING),―XAVFLI‖ 
(DANGER) 
iboralardan foydalaniladi.