O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti axborot texnologiyalari kafedrasi

 
 
 
 
 
 
16-AMALIY MASHG’ULOT: DISKLARGA XIZMAT KҐRSATUVCHI 
DASTURLAR 
Kompyuterni ishlatish jarayonida diskda juda ko’p keraksiz fayllar va bak 
kengaytmali fayllar hosil bo’ladi. Qattiq disklarni xotirani kengaytirish, tozalash 
maqsadida keraksiz fayllardan tozalash uchun WipeInfo dasturidan foydalanish 
mumkin. 
Foydalanuvchi kompyuterdan qancha ko’p foydalansa, qattiq diskning fayllarga 
to’lib qolish ehtimoli shuncha ortadi. Albatta, har qanday axborot ishlatib bo’lingach,
uni xotiradan o’chirish kerak bo’ladi. Lekin shunda ham ba’zi bir «keraksiz» 
fayllar soni ko’payib ketadi. Bunday hollarda (ba’zan, axborot hajmi etarlicha katta 
bo’lganda), axborotlarni «siquvchi» maxsus arxivlash dasturlari qo’llaniladi. Arxivlash 
dasturlari maxsus uslublarni qo’llash hisobiga axborotlarni «siqish» imkonini beradi, 
ya’ni axborotning nisbatan kichik hajmdagi nusxasini yaratish hamda bir nechta faylni
bitta faylga birlashtirish imkonini beradi. 
1.Drayver deb nimaga aytiladi? 
2.Fayllarga xizmat ko’rsatuvchi dasturlar nima? 
3. Arxivlash dasturlari turlari? 
Mustahkamlash uchun savollar 
FAYLLARG
A XIZMAT 
KO’RSATUV
CHI 
DASTURLAR 

---

161 
Kompyuterlar axborotlarni qayta ishlovchi qurilma sifatida xizmat qilar ekan, 
undan foydalanish inson uchun qulay va sodda bo’lishi kerak. Bunday imkoniyatni esa, 
har bir foydalanuvchi o’ziga moslab «yaratib oladi». 
Diskni tekshirish
Diskni tekshirish buyrug’i berilganda ekranda quyidagi oyna namoyon bo’ladi: 
SkanDisk dasturi disklardagi nosozliklarni tekshiradi, papkalar va asosiy 
diskdagi fayllarning xatoliklarini aniqlaydi. Bu dasturdan ko’pincha Windowsdan 
noto’g’ri chiqqanda (ya’ni kompyuterni noto’g’ri o’chirilganda) foydalaniladi. 
Diskdagi fayllar bilan ishlaganda operatsion tizim, o’zak katalog, fayllar 
joylashish jadvali (FAT-Fail allocation Table), diskning yuklanish dasturi yozilgan 
qismidagi ma`lumotlardan foydalaniladi. Agar diskning tizimli qismi buzilsa, diskdagi 
ma`lumotlardan to’la yoki qisman xam foydalanib bulmaydi. Diskning tizimli 
bo’limini (Disk Edit turidagi dastur yordamida) qayta tiklash mumkin. Lekin bunday 
ish foydalanuvchidan yuqori malaka va ko’p vaqt talab qiladi. Agar tizimli bo’lim 
fayllarini doimiy ravishda Image dasturi yordamida nusxalanib qo’yilsa, diskning 
tizimli sohasi bo’zilganda uni qayta tiklash ancha yengil bajariladi.
Image.exe dasturi diskning tizimli sohasi haqidagi ma`lumotlarni Image.dat 
fayliga yozib qo’yadi. Ushbu faylni yuklash jarayonida fayllar joylashish jadvali va 
o’zak katalog haqida ma`lumotlar tasvirlanadi.
Har safar 
Image.exe
fayli ishga tushirilganda undagi axborot yangilanib turadi, 
faylning avvalgi xolati esa, Image.bak faylida saqlanadi.
Image. exe faylini ishga tushirish quyidagicha bajariladi: