O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universitetining qo‘qon filiali

5-amaliy mashg‘ulot.
Intellektual o‘lchash vositalarining o‘zgartkichlari.
Ishdan maqsad: Datchiklardan foydalanishni o'rganishda nazariy bilimlar bilan birga amaliy tajriba ham muhimdir. Shuning uchun, turli xil datchiklar bilan ishlashni amalda sinab ko'rishni o‘rganish.
Albatta, oddiy datchikni ishlatish bo'yicha sodda bir misolni ko'rib chiqamiz. Biz termistor deb ataluvchi harorat datchigidan foydalanishni misol qilib olamiz. Termistor harorat o'zgarishlariga javoban o'z qarshiligini o'zgartiruvchi passiv komponentdir. Bu misol Arduino mikrokontrolleri yordamida amalga oshiriladi.
Kerakli Materiallar
Arduino mikrokontrolleri (masalan, Arduino Uno)
Termistor (harorat datchigi)
10k Ohm resistor Simlar Breadboard (tajriba taxtasi)
Ulanish Sxemasi Termistorning bir oyoğini Arduino'nun A0 analog kirish piniga ulang.
Termistorning ikkinchi oyoğini 10k Ohm rezistor orqali yer (GND) piniga ulang. Bu "voltage divider" sxemasini hosil qiladi.
Shuningdek, termistorning A0 piniga ulangan oyoğini 5V bilan ulang.
Dasturiy Ta'minot
Arduino IDE dasturida quyidagi kodni yozing:
#include "DHT.h"
#define DHTPIN 2 // DHT11 ulangan pin
#define DHTTYPE DHT22 // DHT 11
DHT dht(DHTPIN, DHTTYPE);
void setup() {
pinMode(12, OUTPUT);
Serial.begin(9600);
dht.begin();}
void loop() {
// Sensorning ma'lumotlarini o'qish
float h = dht.readHumidity();
float t = dht.readTemperature();
// Agar o'qishda xato bo'lsa, xabar chiqaring
if (isnan(h) || isnan(t)) {
Serial.println("DHT11 dan ma'lumot o'qishda xato!");
return; }
if(t>25){digitalWrite(12, HIGH); }
if(t<25) {digitalWrite(12, LOW);}
// Namlik va haroratni chiqarish
Serial.print("Namlik: ");
Serial.print(h);
Serial.print(" %\t");
Serial.print("Harorat: ");
Serial.print(t);
Serial.println(" *C");
delay(1000);}

Bu kod termistorning analog qiymatini o'qiydi va uni kompyuterda Serial Monitor orqali ko'rsatadi. Ushbu qiymatni haqiqiy harorat qiymatiga aylantirish uchun qo'shimcha hisob-kitoblar talab etiladi, lekin bu oddiy misol sifatida, termistorning xom qiymatini kuzatish uchun yetarli.

Amalga Oshirish
Arduino IDE dasturini oching va yuqoridagi kodni yozing.
Arduino mikrokontrollerini kompyuteringizga ulang.
Kodni Arduino mikrokontrolleriga yuklang.
Serial Monitor-ni oching va termistor qiymatining o'zgarishini kuzating.
Bu oddiy misol sizga datchiklarni qanday qo'llash mumkinligini tushunishda yordam beradi. Harorat datchiklari kabi ko'plab boshqa datchiklar ham shunga o'xshash tarzda ishlatilishi mumkin.
Arduino uno mikrokontrolleri bilan ishlatiladigan turli xil datchiklarda ko'plab o'zgaruvchilar mavjud. Ushbu o'zgaruvchilar datchikning turiga, ishlatilish maqsadiga va atrof muhitning xususiyatlariga qarab farqlanishi mumkin. Keling, ba'zi umumiy datchik turlari va ularning asosiy o'zgaruvchilari haqida gaplashamiz:
Harorat Datchiklari (Masalan, DS18B20):
O'lchov Diapazoni: Datchikning o'lchay oladigan minimal va maksimal harorat qiymatlari.
Aniqlik: Datchikning o'lchov natijalarining aniqligi.
Javob Vaqti: Harorat o'zgarishiga datchikning qancha vaqt ichida javob berishi.
Namlik Datchiklari (Masalan, DHT11):
O'lchov Diapazoni: Datchikning o'lchay oladigan minimal va maksimal namlik darajalari.
Aniqlik: Datchikning namlik o'lchovlaridagi aniqligi.
Javob Vaqti: Atrof muhitdagi namlik o'zgarishlariga datchikning javob berish vaqti.
Yorug'lik Datchiklari (Masalan, LDR – Light Dependent Resistor):
Yorug'lik Sensitivligi: Datchikning yorug'lik kuchi o'zgarishlariga qanchalik sezgir ekanligi.
O'lchov Diapazoni: Qancha yorug'lik miqdorini o'lchay olishi.
Bosim Datchiklari:
O'lchov Diapazoni: Datchikning o'lchay oladigan minimal va maksimal bosim darajalari.
Aniqlik: Bosim o'lchovlarining aniqligi.
Tebranish/Yo'nalish Datchiklari (Masalan, Akselerometrlar):
Tezlanish Diapazoni: Datchikning sezishi mumkin bo'lgan minimal va maksimal tezlanish qiymatlari.