O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi jalilova s. X., G`Ayibova n. A
Yüklə 3,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Kontent – analiz tarixi.
Kontent – analiz - hujjatlarni sifatli va miqdoriy o‘rganishdir. Mazkur usul psixodiagnostikada turli xil testlar, proyektiv metodikalar, savolnomalarga nisbatan kam ishlatiladi. XX asrning 20 – yillaridan boshlab psixologiya va sotsiologiyada hujjatlarni o‘rganishga intuitiv – sifatli yondashuv bilan bir qatorda miqdoriy metodlar ham tez – tez qo‘llanila boshlandi. Ijtimoiy fanlarda hujjatlar ancha keng ma’noda qo‘llanilib, ularga rasmiy va o‘axsiy hujjatlar, xatlar, tarjimai hollar, kundaliklar fotosuratlar, shuningdek, san’at, adabiyot ommaviy axborot vositalarining materiallari kiradi. Sobiq ittifoqda 20 – yillardagidek bir qancha psixologlar – N.A.Ribnikov, I.N.Shpilreyn, P.P.Blonskiy, sotsiolog V.A.Kuzmichevlar hujjatlarni o‘rganishda miqdoriy metodlardan foydalanishgan. 40 – 50 yillarda AQSHda hujjatlarni o‘rganishning maxsus fanlararo metodi - kontent – analiz vujudga keladi. Keyinchalik u Evropa mamlakatlariga ham yoyiladi. Sobiq ittifoqda esa 60 – yillarning oxiridan bu metod ijtimoiy va ijtimoiy psixologik talqiqotlarda keng tarqaladi. Hujjatlarni sifatiy - miqdoriy tahlil qilishni 20 – yillarda o‘z ishlarida mashhur tadqiqotchi N.A.Ribnikov qo‘llagan. U tarjimai hollarni shaxsni va uning tarixini aks ettiruvchi psixologik hujjat sifatida qaragan. Tadqiqotchi tomonidan 500 dan ortiq ishchi bolalarining tarjimai hollari bitilgan insholari tahlil qilib chiqilgan (1926 – 1928). Bunda tadqiqotchi o‘quvchilarga “Men hozir qanday yao‘ayapman” degan mavzuda o‘z hayotlarini yoritib berishni 25 taklif etdi. Insholarni tahlil qilishda o‘quvchilarning o‘z hayotlarini ijobiy yoki salbiy baholashlari yosh va jinsga bog‘liq holda taqsimlanishi aniqlandi. Tadqiqotchining chiqargan xulosalariga asosan, o‘rtacha qizlar o‘g‘il bolalarga nisbatan kichik guruhlarda ancha yuqori ijobiy baho berganlar. Katta guruhlarda esa o‘g‘il bolalar ko‘proq o‘z hayotlarini ijobiy baholashgan. Bunga sabab yosh ulg‘ayishi bilan oilada qizlardan bajaradigan ishlar miqdorining ortishidir. N.A.Ribnikov, shuningdek, “u yoki bu hodisa motivlari, umumiy hayot jarayonining motivlarini” tahlil qiladi. Bunday motivlarni avtor 3 guruhga ajratadi: 1. Moddiy. 2. Psixologik. 3. Noaniq. Ko‘proq moddiy motivlar (53 %) uchraydi, tekshirilgan bolalarning 1/3 qismida (31%) psixik motivlar namoyon bo‘ldi. N.A.Ribnikov hujjatlarni tahlil qilish bilan chegaralanib qolmaydi. U bolalarning hayotlari tavsifini bola vaqtini o‘tkazish ma’lumotlari bilan taqqoslaydi. Hujjatlarni miqdoriy tahlil qilishni mashhur psixolog P.P.Blonskiy ham qo‘llagan. U 190 o‘quvchi va talabalarning “dastlabki” (-1) taassurotlarini, shuningdek, 83 o‘quvchining “Mening bolalik to‘g‘risidagi ilk taassurotlarim” mavzusidagi (11-13 yosh) yozma ishlarini birlamchi taassurotlar xarakterini aniqlash maqsadida tahlil qilgan. O‘tkazilgan tadqiqot asosida P.P.Blonskiy muhim xulosa chiqaradi, ya’ni tekshirilgan 68% kattalar va 74% o‘quvchilar taassurotlarining asosiy mazmuni – baxtsizlik ekani, ya’ni baxtsizlik va qo‘rqinch – asosiy esda olib qolish omillari ekanligi aniqlanadi. Ammo N.A.Ribnikov singari P.P.Blonskiy ham tahlil qilish jarayonini yoritib bermaydi. Hujjatlarni tibbiy –psixodiagnostik o‘rganish natijalarini ham misol qilib keltirish mumkin. Bunda V.N.Kasatkin tomonidan 30-50 yillar davomida amalga oshirilgan 4 mingdan ortiq yozib olingan bemor va sog‘lom kishilarning tush ko‘rishi mazmuni tahlil qilingan. Ularni tahlil qilishda qatnashgan 26 kishilarning xususiyatlari va hayot sharoitlari: yoshi, jinsi, mutaxassisligi, salomatligining ahvoli, oilaviy sharoiti, ona tili va boshqa tillarni egallaganligi, yashash joyi, tarjimai hol ma’lumotlari, sana, tush ko‘rilgan kunning mazmuni, tekshiriluvchining ahvoli kabilar inobatga olinadi. Tadqiqot natijalarining ko‘rsatishicha, katta yoshdagilar ko‘rgan tushlarida ish, mutaxasislik bilan bog‘liq bo‘lgan elementlar (62,5%), turmush-uy-joy, kiyim-kechak, oziq-ovqat elementlari (41,4 %); salomatlik bilan bog‘liq bo‘lgan elementlar (44,3%); oilaviy hayot epizodlari 38,6%, 8 seksual ma’nodagi tush ko‘rish bo‘lgan. Germaniyada K. Levin, X.Sebaldlar tomonidan 30 yillarda Prezident Ruzvelt va uning siyosatiga qarshi fikrlar o‘rganilgan. S.Sardjent tomonidan AQSH da G.Olport, A.Bolduin – shaxs hujjatlarini alohida shaxs psixik strukturasini tahlil qilish maqsadida o‘rganilgan. Suitsid oldi holati, psixok zo‘riqish holatini o‘rganish uchun xatlar, kundaliklar mazmunini tahlil qilish Dj.Dollard va O.Maurer, Ch.Osgud va Uolker tomonidan amalga oshirildi. Yüklə 3,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|