O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi jizzax politexnika instituti asatov Nurmuhammat Abdunazarovich
Xarsangtosh va xarsangtoshbetonli terish ishlari
Yüklə 3,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 4.6. Xarsangtosh va xarsangtoshbetonli terish ishlari
Tabiiy tosh materiallari xarsang toshga va tabiiy toshli bloklarga bo‘linadi. Xarsangtosh terish deb, maksimal o‘lchovi 500 mm dan ortiq bo‘lmagan noto‘g‘ri shakldagi tabiiy toshlar (tosh bo‘laklari) ni o‘zaro qurilish qorishmasi bilan bog‘langan terimiga aytiladi. Terish uchun turli konfiguratsiya va o‘lchamlardagi, massasi 50 kg dan ortiq bo‘lmagan, aynan, noto‘g‘ri shakldagi uzuq-yuluq (maydalangan) tosh , ikki parallel tekisligi bo‘lgan t o‘shamali tosh va dumaloq shaklga ega chag‘irtoshlar qo‘llaniladi. Tabiiy toshdan bloklar ohaktosh, chig‘anoqtosh, tuf, qumtosh va hokazolardan kesib yoki arralab olinadi. Bloklar tashqi va ichki devorlar, shuningdek er to‘lalar 96 poydevorlari va devorlarini terish uchun qo‘llaniladi. Hozirgi vaqtda qurilishda asosan sun’iy toshdan foydalaniladi, tabiiy tosh iqtisodiy maqsadga muvofiq bo‘lgan hollarda ya’ni – u ommaviy qazib olinadigan hududdagi qurilish ishlarida, boshqa materiallarni keltirish imkoni bo‘lmagan holatlarda va hokazolarda qo‘llaniladi. Xarsangtoshdan poydevorlar, yerto‘la devorlari, tirkama devorlar va boshqa konstruksiyalar barpo etiladi, to‘shamali tosh zahiralari ko‘p bo‘lgan hududlarda esa kichik qavatli binolarning devorlari ham tiklanadi. Xarsangtosh terishni ko‘ndalang va bo‘ylama tomonli toshlarni navbati bilan terib, choklarni bog‘lab olib borish maqsadga muvofiq. Bir-biriga tegadigan va kesishadigan joylarda to‘shama shaklidagi ancha yirik toshlarni terish kerak. Xarsang tosh terilgan birinchi qator to‘shamali toshlardan quruq holda terib chiqiladi, bo‘sh joylar shag‘al bilan yaxshilab to‘ldiriladi, zichlanadi va suyuq qorishma quyiladi. Keyingi teriladigan qatorlar ikki usuldan biri – “qorishma quyish” yoki “belkurak osti” usuli bilan (4.13 a-rasm) amalga oshiriladi. 4.13-rasm. Noto‘g‘ri shakldagi tabiiy toshlardan terish: a – xarsangtoshdan terish; b – xarsangtoshbetondan terish; 1 – chetki versta toshlari; 2 – qorishma; 3 – to‘shamali toshlar; 4 – beton aralashmasi “Qorishma quyib” terish – balandligi 15...20 sm bo‘lgan toshlarning har bir qatori transheya devorlari yoki qolip oralig‘iga quruqlayin teriladi, bo‘sh joylar shag‘al bilan to‘ldirilib, ustidan harakatchanligi 13...15 sm bo‘lgan suyuq qorishma quyiladi. Qorishma barcha teshiklarni to‘ldirmaydi, terish bo‘shliqlar bilan hosil bo‘ladi, bu uning mustahkamligini pasaytiradi. Toshlar choklarning qat’iy bog‘lanishlarisiz va chetki qatorlarsiz (versta) teriladi; bu kam mehnat talab bo‘lib yuqori malakali tosh teruvchilar bo‘lishini talab etmaydi. Shuning uchun bunday poydevorlarda va terishning bunday tizimida binolarni ikki qavatdan ortiq qurishga ruxsat etilmaydi. “Belkurak osti” terish balandligiga ko‘ra tanlab olingan toshlardan bir qatorli tizim bo‘yicha choklarni bog‘lab gorizontal qatorlar qilib bajariladi. Terish tashqi va ichki versta qatorlarni qorishma bilan 30 sm gacha balandlikdagi qator tarzida terishdan boshlanadi. Chetki versta qatorlar orasidagi bo‘sh joylarga harakatchanligi 4...6 sm bo‘lgan qorishma tashlanadi va to‘ldirma-o‘rta qator toshlari teriladi. Toshlar 97 orasidagi oraliq bo‘shliqlar shag‘al bilan to‘ldiriladi. Terish ancha mustahkam bo‘ladi, “belkurak osti” terish usulida poydevorlar, devorlar va ustunlar barpo etiladi. Terilgan joyning mustahkamligini yanada oshirish uchun uning tashqi tomonini bezakli g‘isht bilan har 4...6 qatorda bog‘lab, ko‘p qatorli tizim bo‘yicha terish mumkin. Tosh va qorishma doimo transheyadan tashqarisida joylashtiriladi, g‘isht teruvchi ko‘pincha transheyaning o‘zida turadi, yordamchisi esa uning chetida turib, ish doirasigaga zarur materiallarni uzatib turadi. Yüklə 3,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|