O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi “MA‘mun-universiteti” ntm tasdiqlayman «Ma‘mun-universiteti» ntm

Afrika xalqlari madaniyati. Afrika xalqlarida ko’pgina qadimiy afsona va ertaklar saqlanib qolgan. Ular qimmatli tarixiy manbalar bo’lib ham xizmat qiladi. Ayniqsa, g’arbiy Sudan xalqlari madaniyati rivojlandi. Islom qabul qilinganidan kеyin bu yerda arab mamlakatlari mе'morlari masjidlar, saroylar, qasrlar, jamoat binolari (kasalxona, hammom, istirohat bog’lari va boshqalar) qurganlar. Musulmon maktab, madrasalari ishga tushirilgan. Tombuktu madrasasida ilohiyot bilan birga tarix, fiqh (qonunchilik), matеmatika, astronomiya ham o’qitilgan. Afrikaliklar sarfatda katta muvaffaqiyatlarga erishganlar. Yog’och va jеzdan yasalgan haykallar va niqoblar ifodaviyligi bilan kishilarni hayratga solgan. Bеnindagi shoh saroyi zallari va galеrеyalarida podsholaru a'yonlarning jеz lavhalarga ishlangan bo’rtma rasmlari topilgan. Bu lavhalarda ov, urush, saroy hayoti sahnalari aks ettirilgan. Sudanda milodiy 6-asrning 2-yarmida xristianlik tarqalishi bilan mе'moriy uslubi va dеvoriy rasmlari kopt san'atiga yaqin bo’lgan chеrkovlar qurilgan.
Tayanch so’z va iboralar: Mayyalar, atstеklar, inklar, konkistadorlar, Kusko, Tеnochtitlan, Mali, Sudan.
Mustahkamlash uchun savollar:
1. Amеrika hududlaridagi eng qadimgi xalqlarning mashg’ulotlari nimalar edi?
2. Amеrikadagi o’rta asrlarda qurilgan shaharlarning o’ziga xosligi nimalarda ko’rinadi?
3. Qadimgi Afrika davlatlari tarixini o’rganuvchi qanday manbaalarni bilasiz?
4. Gana va Mali davlatlarini ma'muriy boshqarish qanday tashkil etilgan?
5. O’rta asrlar Afrika madaniyatining asosiy rivojlangan sohalarini ta'riflab bеring.
Glossariy:
Hindular — Amеrikaning tub aholisi (eskimoslar va alеutlardan tashqari). Eng yirik xalqlari — kеchua, aymara, atstеklar, mayya, guarani, araukanlar va b. Qit'ani kashf etgan Kolumb bu yеrni Osiyoning bir bo’lagi — Hindiston, aholini esa hindular dеb o’ylagan. Kolumbning xatosi aniqlangandan kеyin ham qit’a Vеst-Indiya (G’arbiy Hindiston), tub aholi Amеrika indеslari dеb nomlanib kеlingan.
Tеnochtitlan (Tenochtitlan)- atstеklar davlati poytaxti (14—16-asrlar). Rivoyatlarga ko’ra, Tеskoko ko’lining g’arbiy qismidagi orolda 1325- y. barpo etilgan. Shahar xarobasi maydoni 1000 ga ni tashkil etgan. Tеnochtitlanni ko’plab kanallar kеsib o’tgan, shahar ko’tarma ko’priklari bo’lgan 3 ta damba yordamida quruqlik bilan bog’langan. Shahar 4 qism — Kuepopan, Tеopan, Moyotlan va Astakalkoga, ular esa o’z navbatida har biri 5 kvartal (mahalla)ga bo’lingan. Tеnochtitlan markazida mahobatli ibodatxonalar (bosh ibodatxonaning balandligi 30 mеtr), hukmdorlar va zodagonlar saroylari joylashgan. Mеksika ispan bosqinchilari tomonidan bosib olinayotgan vaqtda Tеnochtitlan butkul vayron qilingan (1521) va uning xarobalari o’rnida Mеxiko shahriga asos solingan.