O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti a. T. Mardonova pul va banklar

Kredit munosabatlarining takomillashuvi
. Bozor iqtisodiyoti sharoitida 
kredit munosabatlari yangi sifat darajaga ko‗tarilib bu iqtisodiyotda informasion 
texnologiyaning 
rivojlanishi, 
global 
bank 
tarmoqlarining 
kompyuter 
texnologiyalari va ma‘lumotlar bazalarining shakllanishining, mijozga xizmat 
ko‗rsatishining yaxshilanishi va kredit munosabatlarini xalqaro bozorga ham 
tarqalishi va boshqa sifat o‗zgarishlar bilan bog‘liq. 

---

85 
Tijorat banklarining kredit resurslari
 
3-chizma 
Kreditlashning asosiy manbalari (resurslari) bo‗lib, quyidagi vaqtinchalik 
bo‗sh pul mablag‘lari hisoblanadi: 
-
Tovarlarni sotish va kerakli moddiy qiymatlarni sotib olish vaqtlarining bir-
biriga mos kelmasligi tufayli yuzaga keladigan bo‗sh pul mablag‘lari. 
-
Hisoblangan ish xaki bilan uni to‗lash vaqtlari orasidagi vaqtincha bo‗sh pul 
mablag‘lari. 
-
Kengaytirilgan takror ishlab chiqarish jarayonida yig‘iladigan va 
kapitallashtirish uchun mo‗ljallangan mablag‘lar. 
-
Shaxsiy sektor daromadlari, jamg‘armalari. 
-
Korxonalar faoliyati natijasida yuzaga keluvchi taksimlanmagan foyda yoki 
undan foydalanish jarayonida paydo bo‗luvchi bo‗sh pul mablag‘lari (to‗lanmagan 
devident va boshqalar) va boshqa bo‗sh pul mablag‘lari. 
Kreditlashning ko‗lami va rivojalanishi kredit resurslarining xajmiga bog‘liq. 
YII.3. Kreditning asosiy tamoyillari 
Kredit munosabatlari ma‘lum tamoyillarga asoslanadi. Iqtisodiy kategoriya 
sifatida kredit quyidagi tamoyillarga ega: 
Kreditning
qaytarilishi
. Bu tamoyil kreditning umumiy belgisi hisoblanadi, 
lekin u o‗z-o‗zidan vujudga kelmaydi. U moddiy jarayonlarga, qiymat 
aylanishining tugashiga asoslanadi. Ammo doiraviy aylanishning tugashi – bu 
qaytarib berish emas, qaytarib berish uchun zamin tayyorlash hisoblanadi. qaytarib 
berishlik obyektiv belgi hisoblanadi va bu tamoyil boshqa iqtisodiy 
kategoriyalardan, shu jumladan moliyadan farq qiladi.
Kreditning bu tamoyili amaliyotda kredit va undan foydalanganlik uchun foiz 
summasini kredit bergan muassasa hisobiga ko‗chirish yo‗li bilan to‗lanadi. Shu 
yo‗l bilan banklar kredit resurslarini qayta tiklanishini ta‘minlaydi. Sobiq ittifoq 
davrida «qaytarilmaydigan ssuda» tushunchasi mavjud bo‗lib, u qishloq xo‗jaligida 
ham keng tarqalgan edi. Bu banklarni korxonalar moliyaviy axvolini hisobga 
Ustav fondi
mablag’lari 
Tijorat banklarining kredit 
resurslari
Yuridik va jismoniy 
shaxslarning
muddatli 
mablag’lari 
Yuridik va jismoniy 
shaxslarning
talab 
qilinguncha 
mablag’lari 
Bank foydasi 

---

86 
olmagan xolda berilib, aslida u byudjet subsidiyasining qo‗shimcha shakli sifatida 
namoyon bo‗ladi.