O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 
12.2.2-rasm. Konsentrasiya strategiyasi (faoliyatni iste’molchilarning 
alohida guruhiga yo’naltirish)ning o’ziga xos jihatlari
113
Bugungi kunda ko‘pgina korxonalar, xususiy tadbirkorlik subyektlari bozor 
uchun yangi bo‘lgan zamonaviy texnologiyalar asosida sifatli mahsulotlar ishlab 
chiqarmoqda va iste‘molchilar buyurtmasi asosida yo‘lga qo‘ymoqda. Ayniqsa bu 
yog‘ochsozlik, mebel va gilam sanoati uchun xos bo‘lib, oshxona mebeli, yumshoq 
mebellar, shkaf-kupe turli mebellarning tashqi old qismi, pol uchun parketlar ko‘p 
funksiyali kesish asboblari yordamida alohida buyurtmalar asosida ishlab 
chiqilmoqda.
Faoliyatning konsentrasiyalashuvi va bozordagi raqobat muhitiga baho 
berish jahon amaliyotida asosan konsentrasiya koeffisiyenti (CR) va Xerfindal – 
Xirshman (HHI) indeksi asosida tahlil qilinadi
114
:
113
Porter, Michael E. Competitive strategy: techniques for analyzing industries and competitors: with a new
introduction. (1980) 2005. 

395 p 

41б 
114
Мокроносов, А. Г. Конкуренция и конкурентоспособность: учебное пособие /А.Г.Мокроносов, 
И.Н.Маврина. – Екатеринбург : Изд-во Урал ун-та, 2014. – 194 c 32 с. 
• Segmentga mustahkam o'rnashib olish, boshqa 
bozor yoki segmantlarni o'zlashtirishga harakat 
qilmaslik 
Strategiyaning 
muvaffaqiyat sabablari
 
• Bozorning tor segmenti, iste'molchilarning 
alohida 
guruhi, 
tovarning 
o'ziga 
xos 
xususiyatlari 
Strategik maqsadi 
• Bozorning yetarli darajada tor segmentlari 
uchun mahsulot ishlab chiqarish yoki xizmatlar 
ko'rsatish 
Ishlab 
chiqarish 
yoki 
xizmat 
ko'rsatish 
xususiyatlari 
• Iste'molchilarning o'ziga xos talabini qondirish 
uchun o'ziga xos ishlab chiqarish va siljitish 
usullarini qo'llash 
Marketing xususiyati 
• Xarajatlarning pastligi yoki yoqori sifat, 
tanlangan 
segment 
uchun 
mahsulot 
differensiatsiyasi 
Raqobatbardoshlikning 
xususiyati 
• Iste'molchilarning o'ziga xos talabini qondirish 
uchun tor ixtisoslashuvi 
Mahsulot xususiyati 

---

193 
Konsentrasiya koeffisiyent (CR), n mahsulot 
ishlab chiqaruvchi 
korxonalarning umumiy bozor hajmidagi ulushi (% his). Odatda konsentrasiya 
koeffisiyenti eng yirik uchta (CR-3), to‘rtta (CR-4), oltita (CR-6), sakkizta (CR-8), 
o‘nta (CR-10), yigirma beshta (CR-25) korxonaga nisbatan aniqlanadi;
Gerfindal-Girshman (HHI) indeksi bozorda faoliyat ko‘rsatayotgan barcha 
korxonalar ulushlari kvadrati yig‘indisi orqali aniqlanadi:
 
Bu yerda,
G – Gerfindal-Girshmana (HHI) indeksi,
x
i
- 
i
(i = 1, 2, …, n) korxonaning bozordagi ulushi, %.
Ushbu 
ko‘rsatkichlar 
qiymatiga 
bog‘liq 
holda 
bozorning 
konsentrasiyalashuvi sezilarsiz konsentrasiyalashgan, past konsentrasiyalashgan va 
darajada konsentrasiyalashgan deb baholanadi (12.2.1-jadval). 
12.2.1-jadval