O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti
-rasm. Raqobatning bozor taxmonlari(segmentlash) strategiyasining
Yüklə 3,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 12.2.1-rasm. Raqobatning bozor taxmonlari(segmentlash) strategiyasining
asosiy konsepsiyalari Faoliyatni mijozlarning alohida guruhiga yo‘naltirish korxonaning tor sohaga ixtisoslashuvini yoki faoliyatni diversifikasiyalash hamda innovasion yo‘naltirishni taqozo etadi. Ushbu yondashuv strategik darajada bozorning barcha iste‘molchilar segmenti uchun xizmat qilishga mo‘ljallangan bo‘lib, tarmoqning yetakchi korxonalari, monopol korxonalar yoki yirik korporasiyalar uchun xosdir. Raqobat strategiyalari tarmoqdagi vaziyat va bozordagi pozisiyaga bog‘liq holda ishlab chiqilsada, jahondagi barcha korxonalar uning xos bo‘lishiga harakat qilishadi. Biroq, raqobat strategiyalari eng avvalo mijozlarga yo‘naltirilganlik tamoyiliga asoslanadi va raqobat ustunligiga xarajatlar bo‘yicha yoki faoliyatni differensiasiyalash orqali erishishga harakat qilishadi. Ayrim korxonalar faoliyat uchun yetarli bo‘lgan resurslarga ega bo‘lgan holda o‘zlarining tor doiradagi raqobat strategiyalarini ishlab chiqadi va mijozlarga eng yuqori darajadagi xizmat ko‘rsatishni ta‘minlaydilar. Amaliyotda bu strategiya konsentrasiya strategiyasi deb ataladi. Konsentrasiya strategiyasi maqsadli segment yoki bozor nishasi, mahsulot iste‘molchilarining o‘ziga xos talabidan kelib yoki mahsulotning, mahsulotdan foydalanishga qo‘yilgan talabning o‘ziga xos xususiyatidan kelib aynan bir segmentdagi iste‘molchilar uchun jozibador hisoblanadi. Strategiyaning maqsadi bozorning maqsadli nishalarida yuqori darajada xizmat ko‘rsatish orqali raqobatlashuvdan iborat. Konsentrasiya strategiyasi quyidagi raqobat ustunliklarini ro‘yobga chiqarishni ko‘zda tutadi: 1) tanlangan bozor nishasida xarajatlar bo‘yicha peshqadamlik; Segmentlash U.Smit 1956 yil Bir jinsli bo‘lmagan bozorni turli iste‘molchilarning turli ehtiyojlarini qondirishga ixtisoslashgan bir nechta bir jinsli mayda bozorlarga ajratish amaliyoti Iste‘molchilarni guruhlarga ajratish tamoyillari va marketing tadbirlarini moslashtirish (D.Aaker) Segmentlashning bazaviy kontseptsiyalari Segmentlashga nisbatan talablarning ishlab chiqilishi (M.Uedel, V.Kamakura) Identifikatsiyalashuvi, ahamiyatliligi, ochiqligi, barqarorligi, javob reaktsiyasining mavjudligi, qaror qabul qilish nuqtai nazaridan ahamiyatliligi Segmentlashning bazaviy kontseptsiyalari (B.A.Solov‘ev, E.Braetri va boshqalar) Nafaqat iste‘molchilarni segmentlash, balki mahsulot va bozorni ham yanada quyi darajadagi belgilar bo‘yicha segmentlash 191 2) maqsadli bozor iste‘molchilari talab va ehtiyojlariga muvofiq holda mahsulot differensiasiyasi. Konsentrasiya strategiyasi korxonalarning bozorda yuqori darajada xizmat ko‘rsatishni ta‘minlashi yoki raqiblarga nisbatan eng kam xarajat asosida faoliyat olib borish mumkin bo‘lgan hollarda samaralidir 112 . Bunga mahalliy bozorlarda ixtisoslashuv va mahsulotlarni siljitishga mablag‘larni maqsadli sarflash orqali erishiladi. Mijozlarning muayyan guruhiga konsentrasiyalashuv yirik korxonalar yetarli darajada e‘tibor qaratmaydigan o‘ziga xos talabni qondirish imkonini beradi. Masalan, bolalar mebeli, yosh bolalar yoki oilalar uchun tovarlar ishlab chiqish, qimmatbaho tovarlar va shu kabilar. Past xarajatlar bo‘yicha konsentrasiya strategiyasi yoki mahsulot differensiasiyasi quyidagi sharoitlarda amalga oshiriladi: tanlab olingan bozor segmenti tovarlar ishlab chiqarish va xizmatlar ko‘rsatish uchun yetarli darajada katta; tanlab olingan bozor segmenti yaqin yoki uzoq istiqbolda yuqori o‘sish salohiyatiga ega; tanlab olingan bozor segmenti tarmoqdagi raqiblar uchun muhim ahamiyatga ega emas; kompaniya mazkur segmentni samarali o‘zlashtirish uchun yetarli darajada tajriba va resurslarga ega. Korxonalar konsentrasiya strategiyasini qo‘llash orqali mijozlarga yo‘naltirilganlik darajasini mustahkamlaydi. Bu ularga birinchi darajasi va yuqori xizmat ko‘rsatishga, mustahkam hamkorlik asosida tashqi xatarlardan himoyalanishga yordam beradi. Korxonalarning konsentrasiyalashuv tajribasi boshqa korxonalar va substitut tovarlar uchun bozorga kirishiga to‘siq vazifasini o‘taydi. Buning natijasida korxona mavjud resusr va imkoniyatlari doirasida nishadagi eng jozibador korxonaga aylanadi. Konsentrasiya strategiyasi ayrim kamchiliklarga ham ega. Tarmoqdagi yetakchi korxonalar tor bozor nishasini o‘zlashtirish uchun katta imkoniyalarga ega bo‘lib, istalgan vaqtda mazkur nishani o‘zlashtirish imkonini topishi mumkin. Iste‘molchilarning o‘ziga xos talabi kelgusida kengayishi, takomillashib borishi yoki o‘zgarishi sababli segment boshqa korxonalar uchun jozibador bo‘lib qoladi va korxonaning foydasi pasayib ketishi mumkin. 112 Porter, Michael E. Competitive strategy: techniques for analyzing industries and competitors: with a new introduction. (1980) 2005. 395 p 38 б |