O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti
-rasm. Raqobat strategiyasini ishlab chiqish qoidalari
Yüklə 3,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4-BOB: RAQOBATBARDOSHLIK VA UNING NAMOYON BO’LISH SHAKLLARI 4.1. Raqobatbardoshlik tushunchasi va uning namoyon bo’lish shakllari
| 3.2.1.-rasm. Raqobat strategiyasini ishlab chiqish qoidalari
O’z-o’zini nazorat va muhokama uchun savollar 1. Raqobat kuchlari nazariyasi 2. M.Porterning raqobatchi kuchlar nazariyasi 3. M.Porter tomonidan ishlab chiqilgan besh raqobatchi kuch qaysilar 4. Tarmoqqa kirishdagi eng muhim to‘siqlar 5. Raqobat strategiyasini ishlab chiqish qoidalari Birinchi bo‘lishga intilmaslik, mukammal bo‘lishga harakat qilish kerak Bosh maqsad investitsiyalardan yuqori darajada foydalanish Strategiyaning har bir bo‘limi muvaffaqiyat keltirishi kerak Maqsad, oldindan ko‘ra bilish, al‘yans va hamkorlikka kirish, innovatsiya, restrukturizatsiya, o‘qitish, qo‘shilish va yutib yuborish strategiya hisoblanmaydi Industriya startegik tahlilning asosini tashkil qilishi lozim Murosaga borishdan qo‘rqmaslik Bir qarashda jozibador ko‘rinmasada, bozorda o‘z segmentingiz bo‘lishiga harakat qiling Strategiya nafaqat rahbariyatni, balki barcha xodimlarni ham qamrab olmog‘i lozim Strategiya – alohida qiymat yaratishda raqiblardan farqlovchi asosiy vositadir Strategiya doimiy bo‘lishi kerak 62 4-BOB: RAQOBATBARDOSHLIK VA UNING NAMOYON BO’LISH SHAKLLARI 4.1. Raqobatbardoshlik tushunchasi va uning namoyon bo’lish shakllari 4.2. Tovar raqobatbardoshligi va uni baholash 4.3. Tarmoq raqobatbardoshligi va uni baholash 4.1. Raqobatbardoshlik tushunchasi va uning namoyon bo’lish shakllari Raqobatning mohiyati mahsulot va xizmatlarning bozordagi xususiyati- mahsulot va xizmatlar raqobatbardoshligida namoyon bo‘ladi. Raqobatbardoshlik tushunchasini quyidagi tarzda ifodalashimiz mumkin: raqobatbardoshlik iqtisodiy kategoriya bo‘lib, iqtisodiy faoliyatning loyihalash, ishlab chiqariy, taqsimot va iste‘mol jihatlarini vaziyatli yondashuvini ifodalaydi. Raqobatbardoshlik iqtisodiy tizimning barcha elementlari uchun xos bo‘lsada, bozorni taqsimlash jarayonida paydo bo‘ladi. Raqobatbardoshlikning ma‘lum tariflarini tahlil qilar ekanmiz, raqobatbardoshlikning mohiyatini ochib beruvchi quyidagi xususiyatlarni ochishga olib keldi: - xizmatlar raqobatbardoshligi – uning iste‘molchi uchun jalb eta olish qobiliyatining o‘lchovidir; - xizmatlarning jozibadorligi turli darajadagi talablarning qondirilish darajasi bilan ifodalanadi; - taklif etilayotgan talablarning tarkibi, ularning ustunligi xizmatlarning turiga, tipiga va iste‘molchilariga bog‘liq; - raqobatbardoshlik iqtisodiy kategoriya sifatida aynan bir bozorni va aynan analog xizmatni ko‘rib chiqishni talab etadi; - raqobatbardoshlik dinamik xususiyatga ega, ya‘ni raqobatbardoshlik muayyan vaqt oralig‘ida, bozor konyunkturasining o‘zgarishini e‘tiborga olgan holda ko‘rib chiqishni talab etadi; - raqobatbardoshlik tahlil qilinayotgan xizmatlarning hayotiylik davrining qaysi bosqichida ekanligiga bog‘liq; Strategik marketing nuqtai-nazaridan – xizmatlarning raqobatbardoshligini bozordagi mavjud analog xizmatning aynan bir talabini qondirish darajasi bilan taqqoslanishidir. A.S.Zavyalov fikricha raqobatbardoshlik – bozorga va xizmatlarni sotish davriga chambarchas bog‘liq tushunchadir. Chunki mahsulot va xizmatlarning har bir iste‘molchisi o‘z iste‘molining qondirilishi darajasiga o‘z bahosini belgilaydi va bu bilan mahsulot va xizmatlarning yanada individual xususiyat kasb etishini ta‘minlaydi 31 . N.A.Kolesnikovning fikricha, mahsulot va xizmatlar raqobatbardoshligi – raqobatchi xizmat turiga nisbatan aynan bir iste‘molchilar jamiyatining ushbu 31 Завьялов П.С., Демидов В.Е. Формула успеха: маркетинг.-М.: "Международные отношения",1991. – с. 250 63 xizmatlarni sotib olishga sarflagan xarajatlarini e‘tiborga olgan holda berilgan iste‘mol xususiyatidir 32 . Ye.V. Popovaning fikricha xizmatlar raqobatbardoshligi – bu xizmatlar bozorida ma‘lum bir davr mobaynida xizmatlarining sotilish imkoniyatidir. Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonalarning asosiy maqsadi moliyaviy farovonligini oshirish uchun o‘z xizmatlarining raqobatbardoshligini ta‘minlashdir 33 . N.D. Eriashvili ta‘rificha raqobatbardoshlik – xizmatning bozordagi mavjud analog xizmatlardan ustunlik jihatlaridir. Mahsulot va xizmatlar raqobatbardoshligi – iste‘molchining real harid qilishga jalb etuvchanlik darajasidir. Shu bilan birgalikda N.D. Eriashvili N.D. raqobatbardoshlik raqobat sharoitida vujudga keladi, ya‘ni bunda xo‘jalik yurituvchi subyektlar mustaqil iste‘molchilar uchun o‘z xizmatlarini mustaqil ravishda taklif etishadi deb tushuntiradi 34. Korxona raqobatbardoshligi bilan mahsulot va xizmatlar raqobatbardoshligi tushunchalarini bir-birdan farqlash lozim. Mahsulot va xizmatlar raqobatbardoshligi xayotiylik ko‘rsatkichlarining umumlashgan ko‘rsatkichi bo‘lib, moliyaviy, ishlab chiqarish va mehnat zaxiralaridan yuqori samarada foydalana olish darajasi bilan ifodalanadi. Bugungi kunga kelib, mahsulot va xizmatlarning kompaniyalar, banklar va boshqa xizmatlar bozori ishtirokchilari o‘rtasida hamkorlik loyixalariga ixtisoslashayotganligini kuzatishimiz mumkin. Agarda ilgari kompaniyalari o‘rtasida ko‘proq bu jarayonlari kuzatilgan bo‘lsa, bugungi kunda o‘zaro hamkorlar tarmog‘i orqali mahsulotlarning boshqa muassasalariga distribusiyasi, hamkorligi kuchayib bormoqda. Barcha faol korxonalar tarmoqda hamkorlarining mahsulot va xizmatlarini realizasiya qilish bilan qatnashsalarda, o‘zi bilan birga asosiy faoliyat turi bo‘yicha xizmatlarni ham taklif qilishmoqda. Bundan kelib chiqadiki, raqobat tushunchasi mahsulot va xizmatlar bozorida boshqa bozor qatnashchilarini sig‘dirmaslikka harakat qilishini anglatadi. Bundan shuni anglashimiz mumkinki, ilgari korxonalar o‘rtasida raqobat sohasiga taalluqli bo‘lmagan muassasalar (sug‘urta kompaniyalari, moliyaviy brokerlar, pensiya, investisiya fondlari va kompaniyalari) va tashkilotlar (pochta, savdo uylari, avtomobil sanoati va boshq.) bilan chegaralangan bo‘lsa, bugungi kunda esa bu tushuncha o‘zaro hamkorliklar bilan tushuntiriladi. Korxonalar o‘zaro hamkorlikni kengaytirishmoqchi bo‘lsalar o‘zlarining raqobatbardoshliklarini ta‘minlashlari kifoya bo‘ladi. Quyidagi jadvalda raqobatbardoshlikning ayrim tariflari keltirilgan. Yüklə 3,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|