O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

5.2. Milliy iqtisodiyot raqobatbardoshligini baholash uslubiyati 
R.A. Fatxutdinov mamlakat raqobatbardoshligini quyidagi formula orqali 
baholashni taklif qilgan: 
∑
Bu yerda 
b
i

raqobatbardoshlikning i-omili muhimliligi (i = 1,0); 
k
i 

omilning raqobatbardoshligi (K
j
= P
i
/P
ni
); 
P
i

omilning mutloq qiymat; 
P
ni
— omilning normativ qiymati. 
Milliy iqtisodiyot raqobatbardoshligini baholash uchun ko‘rsatkichlar 
quyidagicha birliklarda aniqlanadi: 
–
davlat byudjetidan ITTKI sarflar (YaIM % his); 
–
davlat byudjetidan ijtimoiy sohaga sarflangan xarajatlar (ta‘lim, sog‘liqni 
saqlash, ijtimoiy soha), YaIM nisbatan % hisobida; 
–
mamlakatdagi siyosiy tzim barqarorligi, ball; 
–
aholi jon boshiga YaIM, ming AQSh dollari; 
–
aholining o‘rtacha umr ko‘rish davomiyligi, yil; 
–
resurslardan foydalanish samaradorligi; YaIMda eksport ulushi % hisobida; 
–
mamlakatning aholi jon boshiga tabiiy resurslar zahirasi bo‘yicha jahon 
mamlakatlari orasida tutgan o‘rni. 
–
inflyasiya darajasi, %; 

---

77 
–
mamlakatning 250 eng yirik raqobatbardosh firmalar orasida ulushi 
bo‘yicha tutgan o‘rni. 
N.Ya.Kalyujnova
38
tomonidan taklif etilgan raqobatbardoshlik indeksini 
aniqlash metodikasi ikki asosiy parametr – iqtisodiy o‘sish, turmush darajasi va 
mahsulotlar 
raqobatbardoshligi 
bilan 
ifodalanadigan 
raqobatbardoshlik 
ko‘rsatkichi va 9 ko‘rsatkich orqali ifodalanadigan raqobat ustunligi ko‘rsatkichi. 
Jumladan, infratuzilma raqobat ustunligini ifodjalash uchun faqat avtomobil 
yo‘llarining zichlik darajasidan foydalaniladi. Biroq temir yo‘l va aviaportlar ham 
muhim ahamiyatga ega ekanligi e‘tiborga olinmagan. Aholining turmush darajasi 
xarid narxlarda ifodalangan aholi jon boshiga yalpi hududiy mahsulot (YaHM) 
orqali ifodalangan. N.Ya.Kalyujnova metodikasida mamlakatdagi ta‘lim, sog‘liqni 
saqlash, uy-joy bilan ta‘minlanganlik darajasi ham hisobga olinmagan.
L.S.Shexovseva tomonidan taklif qilingan uslubiyat bo‘yicha milliy 
iqtisodiyot raqobatbardoshlik ko‘rsatkichlari 4 guruhga ajratilgan omillar (turmush 
darajasi, investision jozibadorlik, innovasion faollik va rivojlanish darajasi) asosida 
16 ta ko‘rsatkich qo‘llaniladi. Bunda ko‘rsatkichlar RF bo‘yicha o‘rtacha 
ko‘rsatkichga taqqoslanadi, integral ko‘rsatkich esa umumiy bo‘lib, ijtimoiy, 
investision, innovasion va iqtisodiy jihatdan alohida ajratib ko‘rsatilmagan.
Ta‘kidlab o‘tish joizki, yuqorida ko‘rib o‘tilgan mualliflarning metodikasida 
aynan bir ko‘rsatkich turlicha ko‘rsatkichlar oorqali ifodalangan, masalan,
N.Ya.Kalyujnova turmush darajasini aholi jon boshiga yalpi hududiy mahsulot 
(YaHM) darajasi orqali, L.S.Shexovseva uslubiyati bo‘yicha esa hudud rivojlanish 
darajasi orqali ifodalangan.