O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti milliy libos va san’at fakulteti musiqa ta’limi kafedrasi musiqa tarixi fanidan kurs ishi mavzu: XVIII-XIX asrlar musiqiy madaniy hayot Bajardi: Ilmiy

1.2 XVI-XVIII asrlar Rossiya musiqa madaniyati
XVI asr ijtimoiy-siyosiy ongning oshishi, shu yo‘nalishdagi turli publitsistik asarlarning ko‘payishi bilan alohida ajralib turadi. Bu asarlarda o‘sha davrdagi jamiyatning siyosati, madaniyati va san'ati muammolari ilgari surilgan. Diniy va ijtimoiy tanqid birlashdi. Inson shaxsi yuqori baholanib, uning ichki dunyosiga, manfaatlariga yanada qiziqish ortdi. Bu narsalar Qadimiy Rus san'atiga ham o‘z ta'sirini o‘tkazmay qolmadi. XVI asr Kiev Rusidan qolgan barcha merosni, shu jumladan qondoshlik aloqalarini yanada mustahkamlash davri bo‘ldi, deyish mumkin. Bu davrda xalq qahramonliklari to‘g‘risida hikoya qiluvchiasarlar o‘z ko‘rinishlarini, janrlarini yo‘qotmagan holda saqlanib qoldi. O‘rta asr qonuni hamon badiiy ijodda o‘z hukmronligini yo‘qotmagandi. U ajdodlardan qolgan merosni asrab-avaylagani holda o‘z ichidan yangi qonunlarni yarata bordi.
Qadimgi Rus musiqiy cholg‘ulari faqatgina turi va tarkibibilangina emas, balki maishiy va jamiyat hayotida o‘ynagan roliga, ya'ni «sotsial rangi»ga ko‘ra farqlanar edilar. Har bir cholg‘uning qo‘llanish o‘rni bo‘lib, u aniq bir vaqtlarda o‘rnatilgan odat va an'analarga mos holda ishlatilar edi. Bunda ko‘p mamlakat va xalqlarning kapitalizmgacha bo‘lgan davr musiqiy madaniyatlariga xos bo‘lgan umumiy tarixiy qonuniyatlar o‘z ifodasini topgandir. «Hamma yerda, zamonaviy yevropadan tashqari, – deb yozadi K.Zaks, – u ham bundan to‘liq istisno emas, cholg‘ular u yoki bu oila, sotsialqatlam bilan alohida sabablar tufayli aloqani saqlab, bu bog‘liqlikni hyech uzolmaydilar».⁵
XVIII asrlarda rus mumtoz musiqasining rivoji. XVI asr ijtimoiy-siyosiy ongning oshishi, shu yo‘nalishdagi turli publitsistik asarlarning ko‘payishi bilan alohida ajralib turadi. Bu asarlarda o‘sha davrdagi jamiyatning siyosati, madaniyati va san'ati muammolari ilgari surilgan. Diniy va ijtimoiy tanqid birlashdi. Inson shaxsi yuqori baholanib, uning ichki dunyosiga, manfaatlariga yanada qiziqish ortdi. Bu narsalar Qadimiy Rus san'atiga ham o‘z ta'sirini o‘tkazmay qolmadi.
XVI asr Kiev Rusidan qolgan barcha merosni, shu jumladan qondoshlik aloqalarini yanada mustahkamlash davri bo‘ldi, deyish mumkin. Bu davrda xalq qahramonliklari to‘g‘risida hikoya qiluvchiasarlar o‘z ko‘rinishlarini, janrlarini yo‘qotmagan holda saqlanib qoldi. O‘rta asr qonuni hamon badiiy ijodda o‘z hukmronligini yo‘qotmagandi. U ajdodlardan qolgan merosni asrab-avaylagani holda o‘z ichidan yangi qonunlarni yarata bordi.
Qadimgi Rus musiqiy cholg‘ulari faqatgina turi va tarkibibilangina emas, balki maishiy va jamiyat hayotida o‘ynagan roliga, ya'ni «sotsial rangi»ga ko‘ra farqlanar edilar. Har bir cholg‘uning qo‘llanish o‘rni bo‘lib, u aniq bir vaqtlarda o‘rnatilgan odat va an'analarga mos holda ishlatilar edi. Bunda ko‘p mamlakat va xalqlarning kapitalizmgacha bo‘lgan davr musiqiy madaniyatlariga xos bo‘lgan umumiy tarixiy qonuniyatlar o‘z ifodasini topgandir. «Hamma yerda, zamonaviy yevropadan tashqari, – deb yozadi K.Zaks, – u ham bundan to‘liq istisno emas, cholg‘ular u yoki bu oila, sotsialqatlam bilan alohida sabablar tufayli aloqani saqlab, bu bog‘liqlikni hyech uzolmaydilar» (Sach C. Handbuch der Musikinstrumentenkunde. –Leipzig, 1930, 284 )