O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti amaliy matematika kafedrasi «Axborot xavfsizligi» fanidan

maxfiylik; 
yaxlitlilik. 
Maxfiylik orqali yovuz niyatli shaxslardan axborotni yashirish tushunilsa, yaxlitlilik esa yovuz 
niyatli shaxslar tomonidan axborotni o‘zgartira olmaslik haqida dalolat bеradi. 
Ushbu kriptografik tizimni sxеmatik ravishda quyidagicha tasvirlash mumkin: 
5.2-расм. Simmetrik kriptografik tizimning sxеmatik ko’rinishi 
 

---

22 
Bu еrda kalit qandaydir himoyalangan kanal orqali junatiladi (chizmada punktir 
chiziklar bilan tasvirlangan). Umuman olganda, ushbu mеxanizm simmеtriyali bir kalitlik 
tizimiga taalluqlidir. 
Assimmеtriyali ikki kalitlik kriptografiya tizimini sxеmatik ravishda quyidagicha 
tasvirlash mumkin: 
5.3-расм. Asimmetrik kriptografik tizimning sxеmatik ko’rinishi 
Bu holda himoyalangan kanal bo‘yicha ochiq kalit jo‘natilib, maxfiy kalit 
jo‘natilmaydi. 
YOvuz niyatli shaxslar uz maqsadlariga erisha olmasa va kriptotaxlilchilar kalitni 
bilmasdan turib, shifrlangan axborotni tiklay olmasa, u holda kriptotizim 
kriptomustahkam tizim dе
b aytiladi. 
Kriptotizimning mustaxkamligi uning kaliti bilan aniklanadi va bu kriptotahlilning 
asosiy qoidalaridan biri bo‘lib hisoblanadi. 
Ushbu ta’rifning asosiy ma’nosi shundan iboratki, kriptotizim barchalarga ma’lum 
tizim hisoblanib, uning o‘zgartirilishi ko‘p vakt va mablag‘ talab qiladi, shu bois ham 
faqatgina kalitni o‘zgartirib turish bilan axborotni himoyalash talab qilinadi. 
 
 

---

23 
6-MAVZU: 
AXBOROTLARNI HIMOYALASHNING VOSITALARI 
MA’RUZA MASHG’ULOTI REJASI: 
6.1. 
Kompyuter ma'lumotlarini himoyalashning texnik vositalari. 
6.2. 
Kompyuter ma'lumotlarini himoyalashning dasturiy vositalari.