O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti k. Z. Xomitov
Yüklə 5,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bozor qiymati
| Xarajatlar
– tovar yoki xizmatni yaratish yoxud ishlab chiqarish uchun talab qilinadigan resurslar miqdorining puldagi ifodasi. Xaridor tomonidan tovar yoki xizmatga to‗langan narx, u uchun ularni sotib olish xarajatlariga aylanadi. Mol-mulk obyekti uchun xarajatlarning hisob-kitobi takror ishlab chiqarish xarajatlari yoki o‗rnini bosish xarajatlarining hisob-kitob miqdoriga asoslanishi mumkin. Takror ishlab chiqarish xarajatlari – bu o‗xshash texnologiya va materiallardan foydalangan holda mavjud obyektning kutilayotgan nusxasini yaratish xarajatlaridir. O‗rnini bosish xarajatlarining hisob-kitob miqdori ayni vaqtda bozorda foydalanilayotgan texnologiyalar va materiallarni qo‗llash bilan solishtirma foydalilikka ega obyektlarning yaratilishini ko‗zda tutadi. Tannarx – tovar yoki xizmatlarni sotib olish (qoplanayotgan soliqlardan tashqari), yaratish yoki ishlab chiqarish xarajatlarining summasini aks ettiradi. Mulkning ― Bozor qiymati ˮ tushunchasi ko‗chmas mulk sohasida tez-tez ishlatiladi. Mazkur tushuncha bozorning jamoaviy idroki va xatti-harakatlarini aks ettiradi hamda bozor iqtisodiyotining ko‗pgina resurslarini baholash uchun asos bo‗lib hisoblanadi. Biroq shuni nazarda tutish lozimki, ko‗chmas mulkning bozor qiymati muayyan holatda foydalaniladigan ta‘rifga qarab turli ma‘noga ega bo‗lishi mumkin. Bozor iqtisodiyoti sharoitida ashyoviy va boshqa huquqlarning bozor qiymatini aniqlash mulkiy va nomulkiy munosabatlarni tartibga solish mexanizmining muhim tarkibiy qismi sifatida ishtirok etadi. Mulkni baholash milliy standartlarida bozor qiymati o‗xshash marketingdan so‗ng ixtiyoriy xaridor va ixtiyoriy sotuvchi o‗rtasidagi tijoriy bitim natijasida baholash sanasida mulkning bir qo‗ldan boshqasiga o‗tishi ko‗zda tutiladigan pul summasiga teng bo‗lgan 12 hisob-kitob miqdori sifatida aniqlanadi; bunda har bir tomonning e‘tiborli, hisob-kitobli va majburiyatsiz harakat qilishi talab etiladi. ―Bozor qiymati‖ tushunchasiga O‗zbekiston Respublikasining ―Baholash faoliyati to‗g‗risida‖gi qonunida quyidagicha ta‘rif berilgan 1 : ―Baholash obyektining bozor qiymati deganda, eng ehtimoliy narx tushunilib, unga ko‗ra mazkur baholash obyekti ochiq bozor sharoitida bitimning taraflari barcha zarur axborotga ega bo‗lgan o‗z manfaatlari yo‗lida oqilona ixtiyoriy ravishda harakat qiladi, bitim narxining baland pastligida esa biron-bir favqulodda holatlar, shu jumladan, taraflardan birining ushbu bitimga qo‗shilish majburiyati aks etmaydi‖. Bozor qiymatini baholash pul shaklida amalga oshiriladi. Agar biror baholash obyektining majburiy baholanishini amalga oshirish talablarini o‗z ichiga olgan me‘yoriy hujjat yoki baholash obyektini baholash to‗g‗risidagi shartnomada muayyan baholash turi belgilanmagan bo‗lsa, u holda mazkur obyektning bozor qiymati belgilanadi. Shuningdek, mazkur qoida O‗zbekiston Respublikasining ―Baholash faoliyati to‗g‗risidaˮgi qonuni yoki baholash obyektining qiymat turini aniqlaydigan atamalarni baholash standartlarida ko‗zda tutilmagan me‘yoriy hujjatda foydalanish hollarida ham qo‗llanilishi mumkin. ―Baholash‖ (appraise) fe‘li, bir necha xil ma‘noga ega. U narxni aniqlash, qiymatni belgilash, miqdorni baholash, nimanidir sifati qadr- qimmati haqida xulosa chiqarish kabi ma‘nolarni anglatadi. Baholovchilar amal qiladigan baholash jarayoni barcha ma‘nolarni qamrab olishi tufayli baholovchi nafaqat baholanayotgan obyektning qiymatini aniqlaydi, balki qiymatni aniqlash uchun miqdoriy va sifat ko‗rsatkichlarini belgilaydi. ―Baho‖ (appraisal) atamasi ham qo‗yilgan shart va maqsad mazmuniga qarab bir necha ma‘noga ega bo‗lishi mumkin. U baholash bo‗yicha harakatni, yoki qiymat haqidagi xulosani, yoxud tadqiqotlar natijalari taqdim etilgan hisobotni anglatishi mumkin. 1 O‗zbekiston Respublikasining ―Baholash faoliyati to‗g‗risida‖gi qonuni. O‗zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‗plami. 2009 y. 15-son, 178-modda. 13 Baholash faoliyatida ishlatiladigan baho va baholash so‗zlariga quyidagicha ta‘rif qabul qilindi: Yüklə 5,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|