16
ma’noda butunni qismlarga (unsurlarga) ajratish, bo‘laklarga bo‘lish yo‘li bilan uning
tarkibiy qismini o‘rganish tushiniladi.
“Tahlil” deganda o‘zi nimani tushunamiz? Tahlil o‘zi nimani o‘rganadi yoki
o‘rgatadi? Tahlil bu fanmi yoki metodmi? Bunday savollarni biz juda ko‘p uchratamiz.
Shuni alohida ta’kidlash lozimki, real voqelikda
yuz berayotgan hodisa va
jarayonlarni o‘rganishda faqat tahlilni o‘zi yetarli bo‘lmaydi. Inson tafakkuriga mos
keluvchi boshqa usullardan ham foydalanishga zaruriyat tug‘iladi. Shu jihatda tahlilga
muqobillikda “sintez”
usuli ham tarkiblanib, uning yordamida o‘rganilayotgan
to‘plamning ayrim birliklari orasidagi aloqalar va o‘zaro bog‘liqliklari aniqlanadi.
“Sintez” atamasi ham grekcha “syntezis” so‘zidan olingan bo‘lib,
“birlashtiraman”, “qo‘shaman” degan ma’noni bildiradi.
Shunday qilib, tahlil deganda, keng ma’noda butunni tarkibiy qismlarga ajratish
va ularni barcha o‘zaro aloqalari hamda bog‘liqliklarini o‘rganishga asoslangan atrof-
muhitdagi hodisa va predmetlarni bilish usuli tushiniladi.
Ma’lumki, tahlil tushunchasi juda keng ma’noga ega bo‘lib, u turli soha va
yo‘nalishlarda qo‘llaniladi. Fan va amaliyotda tahlilni juda ko‘p
turlarini uchratish
mumkin: iqtisodiy, moliyaviy, ximiyaviy, fizik, matematik, statistik va h.k. Ular albatta
bir-biridan o‘rganayotgan obyektlari, maqsadlari va o‘rganish
uslublari bilan farq
qiladi.
Iqtisodiy jarayonlarni, ularning o‘zgarish tendensiyalarini,
rivojlanishi va
taraqqiyotini mavhum-mantiqiy tekshirish usullari orqaligina anglash mumkin. Bu
borada mikroskoplardan,
ximiyaviy reaktivlardan, o‘lchov vositalaridan foydalanib
bo‘lmaydi.
Dostları ilə paylaş: 
