O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

 Marketing maqsadlari va tadbirlari integratsiyasi 
Marketing – miksni ishlab chiqishda quyidagi prinsiplarga 
asoslanish lozim. 
−
Ketma-ketlik tamoyili, har bir o‘zgaruvchi miqdoriy ko‘rsat-
kichni boshqasi bilan mosligini ta’minlash. Masalan, yuqori sifatli 
mahsulotga sifatli reklama va tegishli ravishda chiroyli va qulay qadoq 
tayyorlash. 
−
Bozor konyunkturasi o‘zgarib turuvchi bir paytda shunga qarab 
mahsulot ishlab chiqarish, sifatga e’tibor berish kerak. Mahsulot 
reklamasida mahsulot sifatini bo‘rttirib ko‘rsatish orqali iste’molchini 
jalb etish va h.k. 
−
Firmaning budjet va boshqa moliyaviy xarajatlarini hisob-kitob 
qilib, marketing kompleksi va miksini rejalashtirish, bozordagi aniq 
vaziyatga qarab marketingning tegishli tadbir va usullarini qo‘llash, 
firmaning kapital va aylanma mablag‘larining samarali qo‘llanilishini 
Tovar siyosati 
Kelishuv siyosati 
Kommunikatsiya 
siyosati 
Taqsimlash siyosati 
Tovar ishlab chiqarish 
rejasi 
Tovar haqida ma’lumotlar, firma 
imijini yaratish
Tovarlarni bozorga 
yetkazib berish 
Bozorni pozitsiyalash 
Bozor 
Bozor segmenti 
Bozor

---

32 
ta’minlash. Marketing tadbirlariga ketadigan sarf — xarajatlar kalkulyat-
siyasini hisoblash va samarani baholash. 
Firma tovar aylanmasi va oladigan foydasiga juda ko‘p omillar ta’sir 
ko‘rsatadi. Marketing miksning bo‘lishi mumkin bo‘lgan kombinat-
siyalari soni quyidagi formula orqali topiladi. 
K=n
a
… 
K
— marketing miksning mumkin bo‘lgan kombinatsiyalari soni;
a
– instrumentlar soni;
n
— marketing– miks tarkibida submikslar soni. Kombinatsiyalar 
soni qancha ko‘p bo‘lsa, marketing chora-tadbirlarini qo‘llash imkoni 
ham shuncha ko‘p bo‘ladi. Bunday vaziyatda eng optimal marketing – 
miksni topish masalasi ko‘ndalang turadi. 
Marketing, miksning optimizatsiya jarayoni marketing budjetini 
kengaytirish muammolari bilan bog‘liq bo‘lib, turli marketing 
tadbirlarini o‘tkazishni talab etadi. Ba’zi muhim omillarni, ya’ni tovar 
yoki xizmat narxi, chegirmalarni o‘zgartirish orqali kutilgan natijalarni 
olish mumkin. Marketingning har bir submiksi ham taktik, ham strategik 
vosita (instrument)ga, tovar, kelishuv, taqsimlash siyosatlari esa ko‘p-
roq strategik ahamiyatga ega. Kommunikativ siyosat esa taktik 
ahamiyatga ega bo‘lib, tovar hayotiylik davrining turli bosqichlarida 
ko‘proq ishlatiladi. Optimal marketing-miks shunday marketing 
instrumentlarining kombinatsiyasidan iboratki, uning natijasida firma 
ko‘zlagan maqsadiga, marketing budjetini oqilona, ya’ni ratsional 
sarflagan holda erishadi. Marketing-miks har bir elementining ahamiyati 
korxona turiga (savdo, ishlab chiqarish, vositachi firma), tovar turiga va 
xaridorning xulq-atvoriga bog‘liq. Ba’zi tovarlar uchun narx muhim 
ahamiyatga ega bo‘lsa, boshqalari (kundalik iste’mol tovarlari, qimmat-
baho uy buyumlari, zargarlik mahsulotlari) uchun hal qiluvchi ahami-
yatga ega emas. Standartlashtirilgan yoki bir maqsadda ishlatiladigan 
mahsulotlar (benzin, elektr energiyasi, gaz) uchun tovar siyosati uncha 
ahamiyatga ega emas, bunday strategik mahsulotlarga davlat tomonidan 
narxlar o‘rnatiladi. Keng iste’mol tovarlari, uzoq muddat foydalanadigan 
tovarlarga narx siyosatining ta’siri katta. Raqobat va bozor mexanizm-
lari faol ishlayotgan davlatlarda marketing instrumentlarini qo‘llab hatto 
kun davomida ham narxlarga korrektirovka kiritish mumkin. Narx – 
navo bozor konyunkurasiga jiddiy ta’sir etuvchi omildir. 
•
Bosh maqsad. 
•
Funksional bo‘limlar maqsadi. 

---

33