O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti hisob va audit fakulteti

2-jadval 
Moliyaviy investitsiyalarni baholash va buxgalteriya hisobida aks ettirish 
bo’yicha 21-son BHMSni takomillashtirish
Amaldagi 21 sonli BHMS ning 59 
moddasiga muvofiq 
Taklif qilinadi 
 
-agar, 
korxona 
tomonidan 
sotib 
olingan aktsiya, obligatsiya va shunga 
o’xshash boshqa qimmatli qog’ozlar 
ularni nominal qiymatidan yuqori 
bo’lsa, u holda sotib olishdan 
so’ndirish vaqtincha bo’lgan davrda 
-investitsiyalar sotib olish qiymati, qayta 
baholash qiymati yoki investitsiya portifeli 
usuli bo’yicha tan olingan sotib olish va 
bozor qiymatlarining eng kami bo’yicha 
hisobga olinadi.
-investitsiyalar qayta baholash natijasida 

---

34 
sotib 
olish 
va 
nominal 
qiymat 
o’rtasidagi farq hisobidan chiqariladi. 
Bunda, 
quyidagi 
buxgalteriya 
yozuvlari amalga oshiriladi:
Debet 9690 «Moliyaviy faoliyat 
bo’yicha boshqa harajatlar»,
Kredit 0610 «Qimmatli qog’ozlar».
-agar, 
korxona 
tomonidan 
sotib 
olingan aktsiya, obligatsiya va shunga 
o’xshash boshqa qimmatli qog’ozlar 
ularni nominal qiymatidan past bo’lsa, 
u holda sotib olishdan so’ndirish 
vaqtigacha bo’lgan davrda sotib olish 
va nominal qiymat o’rtasidagi farq 
qo’shib hisoblanadi.
Bunda, 
quyidagicha 
buxgalteriya 
yozuvlari amalga oshiriladi:
Debet 0610 «Qimmatli qog’ozlar»,
Kredit «Moliyaviy faoliyat bo’yicha 
boshqa daromadlar».
-yuqoridagi 
ikkala 
holatda 
ham 
qimmatli 
qog’ozlarni 
so’ndirish 
vaqtida ularni bahosi 0610 «Qimmatli 
qog’ozlar» hisob-varag’idagi nominal 
qiymatiga mos bo’lishi kerak.
olingan summa buxgalteriya hisobidan qayta 
baholashdan 
olingan 
daromad 
sifatida 
quyidagicha aks ettiriladi:
Debet 0610 «Qimmatli qog’ozlar»,
Kredit 8510 «Mulkni qayta baholash 
bo’yicha tuzatishlar».
-investitsiyalarni 
qiymati 
pasayganida, 
kamayish summasi xususiy kapitalda aks 
etgan o’sha qayta baholashdan olingan 
summa 
hisobidan 
amalga 
oshiriladi 
(qoplanadi) 
va 
buxgalteriya 
hisobidan 
quyidagicha aks ettiriladi:
Debet 8510 «Mulkni qayta baholash 
bo’yicha tuzatishlar»,
Kredit 0610 «Qimmatli qog’ozlar».
-daromadni 
pasayish 
summasi 
qayta 
baholashdan olingan daromaddan oshsa, ular 
o’rtasidagi farq moliyaviy faoliyat bo’yicha 
harajatlar sifatida tan olinadi va quyidagicha 
buxgalteriya yozuvlari amalga oshiriladi:
Debet 9690 «Moliyaviy faoliyat bo’yicha 
boshqa harajatlar»,
Kredit 0610 «Kimmatli qog’ozlar».
- investitsiyalar navbatdagi qayta baholashda 
ularni qiymati pasaysa, qayta baholash 
summasiga quyidagi buxgalteriya yozuvlari 
amalga oshiriladi:
Debet 0610 «Qimmatli qog’ozlar»,
Kredit 9690 «Moliyaviy faoliyat bo’yicha 
boshqa harajatlar»- oldingi aks ettirgan 
harajatlar summasiga, Kredit 8510 «Mulkni 
qayta baholash bo’yicha tuzatishlar» - 
baholashning qolgan summasiga.
21-sonli «Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy-xo’jalik faoliyati 
buxgalteriya hisobi schyotlarining rejasi» BHMS ning 6 paragrafi 0600 «Uzoq 
muddatli investitsiyalarni hisobi schyotlari» schyotining 60-moddasida 
keltirilgan 11-buxgalteriya o’tkazmasdan keyin quyidagi o’tkazmalarni 
keltirishini taklif etamiz:
Ushbu BHMSga o’zgartirishlarni sabab, 12-sonli «Moliyaviy 
investitsiyalar hisobi» BHMS to’la xalqaro moliyaviy hisobot standartlariga mos 
kelishi va bu standartga o’zgartirishlar kerak emasligidan kelib chiqadi.

---

35 
Yuqorida keltirilgan o’zgartirishlarni 21-sonli «Xo’jalik yurituvchi 
sub’ektlarning moliyaviy xo’jalik faoliyati buxgalteriya hisobi schyotlarining 
rejasi» BHMS ga kiritilgan taqdirda ushbu standartning 59, 60, 351 va 355-
moddalarida hozirgi vaqtda mavjud bo’lgan mutanosibliklar bartaraf etiladi va 
59 va 60 moddalar 12- sonli «Moliyaviy investitsiyalar hisobi» BHMS ning 21-
moddasiga mos keladi degan fikrdamiz.