O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti mikro makro iqtisodiyot fanidan ma’ruzalar matni toshkent – 2013

Raqobat modellarining tasniflanishi

---

Mukka

mal raqobat 

Monopoll

ashgan raqobat 

Oligopoliya 

Sof 

monopoliya 

Firm

alar soni 
Cheklan

magan
miqdorda 

ko’p
Ko’p

Bir qancha

Bitta

Mah

sulot turi 
Bir

turdagi
Differensi

allash
gan

Bir turdagi,

Differensiallashga
n
Yagon

a, unikal

Bozo

rdagi 

hokimlik 
Yo’q

Uncha
katta emas 

Yuqori
Maksi

mal darajada

Bozo

rga kirish 

chiqishdag

i to’siqlar 
Yo’q

Uncha
ko’p emas 

Ko’p
Umum

an
olib

tashlab
bo’lmaydi 
gan

2. 

Bozor tuzilmalarining tahlil tamoyillari. 
Bozor tuzilmalarini tasniflashda quyidagi tamoyillardan foydalaniladi: 


1. Tarmoqdagi firmalar soni (bitta, bir qancha, ko‘p).
Bu tamoyil nafaqat faoliyat ko‘rsatayotgan firmlar soni balki, ular 
o‘rtasidagi bog‘liqlik, raqobat munosabati qanday ekanligini ko‘rsatib beradi.
Agarda tarmoqda firmalar soni ko‘p bo‘lsa, unda firmalar ishlab chiqarayotgan 
mahsulot bir-biriga nisbatan ko‘p bo‘lmaydi, firmalarning xech biri ustunlikni o‘z
qo‘liga ololmaydi va boshqa raqobatchilar uchun xavf solmaydi.
Agarda firmalar bozorga nisbatan yirik va raqobatchilar uchun jiddiy xavf
solayotgan bo‘lsa, unda ishlab chiqaruvchilar kam hisoblanadi. Eng kami bu 
monopoliya bo‘ladi, ya’ni bitta firma.