O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti
Sug„urta biznesini avtomatlashtirish yo„nalishlari
Yüklə 1,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 9.3. Sug„urta biznesini avtomatlashtirish yo„nalishlari
Sug‗urta kompaniyasi tuzilmasini tashkiliy jihatdan o‗zgartirishda ko‗plab, shu jumladan, huquqiy va tashkiliy muammolar bilan bir qatorda, texnologik muammolar, yagona korporativ madaniyat, yagona strategiya, tashkiliy tuzilish, rag‗batlantirish va axborot texnologiyalari tizimini shakllantirish masalalari yuzaga keladi. 97 Sug‗urta kompaniyalarining biznes jarayonlarida axborot texnologiyalarini joriy qilishdagi quyidagi muammolarni ajratib ko‗rsatish mumkin: – sug‗urta kompaniyalarining hozirgi rivojlanishida tashkiliy va biznes-jarayonlarini qayta loyihalashtirmasdan turib axborot texnologiyalarini joriy qilish tizimlilik tamoyiliga zid bo‗lib qoladi; – ma‘lum funksiyalarni bajaruvchi dasturiy mahsulotlarga bo‗lgan talablarni yetarlicha aniqlamasdan turib bu dasturiy mahsulotlarni joriy qilish uning foydalanish sohasini cheklab qo‗yadi, oqibatda ulardan foydalanish samarasiz bo‗lib qoladi; – butun korporativ axborot tizimlarida tizimli tahlil qilishning mavjud emasligi, hududiy bo‗linmalar yoki alohida biznes-jarayonlarni avtomatlashtirish sug‗urta kompaniyasini operativ, sifatli va samarali boshqarishga imkon bermaydi. Mamlakat sug‗urta faoliyatini tahlil qilish hozirgi kunda qo‗llanilayotgan AKT dasturiy mahsulotlarini sohada keng joriy etishga to‗sqinlik qilayotgan quyidagi omillarni asosiy sabablar sifatida keltirib o‗tadi: – sug‗urta faoliyatini avtomatlashtirishning innovatsion jarayonlari dastlabki bosqichda bo‗lib, sohada texnologiya va algoritmlar yetarli darajada ishlab chiqilmagan; – integrallashgan kompyuter dasturlarining yuqori baholanishi sug‗urta kompaniyalarini ayrim xarajatlarni tejashga majbur qiladi. Sug‗urta faoliyatining axborot tizimi va texnologiyalari axborotlarga ishlov berishning jami bosqichlaridagi texnologik jarayonlarning barcha asosiy unsurlarini qamrab olishi va ma‘lumotlarning to‗liq xavfsizligini kafolatlovchi tizimlarni joriy qilishga yo‗naltirilishi lozim. Sug‗urta kompaniyasining avtomatlashtirilgan axborot tizimini ishga tushirish faoliyatning sug‗urta, moliyaviy, buxgalterlik va boshqa shu kabi masalalarini yechishni avtomatlashtirishdan iborat bo‗lishi lozim. Shunga ko‗ra, avtomatlashtirilgan axborot tizimlarini samarali qo‗llashni ta‘minlashga qaratilgan sug‗urtaning asosiy muammolari keltirib o‗tiladi: – axborot tizimlari tanlovi sug‗urta bozorida kompaniyaning faoliyat ko‗rsatish strategiyasini aniqlashdan avval amalga oshiriladi; – avtomatlashtirish tizimlarini baho/sifat optimal munosabatlar tamoyilida izlash ko‗zlangan natijalarga olib kelmaydi, chunki bunday tizimlar funksional va texnik imkoniyatlari bo‗yicha bir-biridan qat‘iy farq qiladi, demak, ularni kompaniyaning yechimini kutayotgan masalalariga asoslangan holda tanlash maqsadga muvofiq bo‗ladi; 98 – kompaniyada asosiy foydalanuvchilar va AT bo‗linmalarini shakllantirishdan avval axborot tizimini tanlash to‗g‗risida qaror qabul qilinadi, oqibatda keyinchalik tizimga qo‗yilgan talablar majmuida o‗zgarishlar yuzaga keladi; – real imkoniyatlari va joriy qilish hamda foydalanish bosqichidagi risklarni baholash asosiy omil bo‗lishi kerak bo‗lgan vaqtda, tanlanayotgan tizimlar funksionalligini taqqoslashga e‘tibor qaratiladi; – alohida joriy qilingan tizimlarning yagona majmuaviy axborot tizimi doirasida integratsiya zarurligini baholay olish darajasi. Bu muammolarni hal etishda quyidagi masalalarni yechish maqsadga muvofiq bo‗ladi: – sug‗urta shartnomalarini ko‗rib chiqish jarayoni. Har bir sug‗urtalanuvchi bo‗yicha avval imzolangan shartnomalar mavjudligini tekshirish, sug‗urta qoplamalari hodisalari, tarif stavkasi va maxsus shartlarga moslanuvchan koeffitsientlarni hisoblash, agentlarga komissiyalarni hisoblash, keyingi ishlov berishlar uchun shartnomalarni ma‘lumotlar bazasiga kiritish, zarur bo‗lgan hujjatlarni berish; – qo‗shimcha shartnomalar tuzish. Asosiy shartnomani e‘tiborga olgan holda sug‗urta ob‘ektlari yoki o‗zgargan sharoitlar bo‗yicha hisob- kitoblar, qayta tuzilgan yoki o‗zgartirilgan shartnomalar haqida ma‘lumotlar bazasini to‗ldirish; – qayta sug‗urtalash shartnomalarini tuzish. Mos keluvchi axborotlarni tekshirish, komission to‘lovlarni hisoblash; – sug‗urta mukofotlarini (yoki uning qismlarini) kiritish. Pul mablag‗larini hisob raqamlariga o‗tkazish, qayta sug‗urtalash holati mavjudligida – qayta sug‗urtalovchi bilan hisob-kitoblar; – sug‗urta shartnomalarini tugatish. Zaxiralarni shakllantirish va boshqa hisob-kitoblarni shakllantirish uchun axborotlarni ma‘lumotlar bazasiga kiritish; – sug‗urta hodisasining vujudga kelishi. Qoplamalarni hisoblash, to‗lovlarni o‗tkazish, shartnoma yoki uning to‗xtatilishi bo‗yicha qayta hisoblashlar, sug‗urta hodisalari bazasini yuritish; – sug‗urta shartnomalarining to‗xtatilishi. Sug‗urta qildiruvchi bilan hisob-kitoblar, pul mablag‗larini o‗tkazish, shartnomalar bazasida o‗zgartirishlarni amalga oshirish; – sug‗urta turlari bo‗yicha bazaviy tarif stavkasini hisoblash. Aniq sug‗urta turi, sug‗urta hodisalari bo‗yicha ma‘lumotlar bazasidagi barcha shartnomalarni ko‗rib chiqish, statistik jadvallardan foydalanish bilan hisoblashlarni amalga oshirish; 99 –zaxira fondlarini hisoblash. Hisob raqamining joriy holatini tahlil qilish, sug‗urta shartnomalari soni va summasidagi o‗zgarishlarni kuzatib borish; – sug‗urta portfelini tahlil qilish. Sug‗urta bozoridagi munosabatlarni aniqlash, xususiy faoliyatni tahlil qilish, istiqboldagi rivojlanishlarni bashorat qilish, mumkin bo‗lgan boshqaruv qarorlari variantlarini tahlil qilish; – kompaniya moliyaviy holatini tahlil qilish. Ko‗rsatkichlarning o‗zaro aloqadorligi va munosabatlarini aniqlash, rivojlanishning imkoni bo‗lgan variantlarini tahlil qilish; – ichki buxgalteriya hisobini yuritish. Kompaniya xodimlari maoshini hisoblash, mulkni ro‗yxatga olish va shu kabilar. Shu bilan birga, sug‗urtaning to‗liq texnologiyasi katta hajmga ega va o‗zaro bog‗liq axborotlar tizimini nazarda tutadi: – sug‗urtalash va qayta sug‗urtalash shartnomalari hamda sug‗urta polislari; – brokerlik shartnomalari; – sug‗urta vakillari maoshlari bo‗yicha hujjatlar; – to‗lov talabnomasi; – kassa orderlari va buxgalterlik o‗tkazmalari; – sug‗urta qoplamalarini olishga arizalar, sug‗urta hodisalari yuz berganligi to‗g‗risidagi dalolatnomalar va shu kabilar. Axborotlarni to‗plash va ishlov berish sug‗urta kompaniyasining buxgalteriya, moliya-iqtisod, polis egalari, to‗lov, qayta sug‗urtalash, xodimlar, agentliklar va boshqa turli xizmat bo‗linmalarida amalga oshirilishi zarur. Sug‗urta faoliyatini yuritishning axborot-kommunikatsiya texnologiyalariga asoslangan boshqaruv tizimiga o‗tilishi boshqaruvning sifat va xususiyatlari o‗zgarishi bilan birga kuzatiladi. Bunda menejerlarning tahliliy ishlari asosiy faoliyatga aylanib boradi, ularda yangi yondashuv va ustuvorliklarni shakllantiradi, axborotlarni kompaniyaning asosiy va real kirish imkoni bo‗lgan resurslaridan biriga, uni keyingi rivojlantirishlar esa, asoslangan samarali strategiya tanlashning muhim unsuriga aylanadi. O`zbekistonda sug`urta munosabatlarini samarali tashkil etish va rivojlantirishning yo`nalishlaridan biri sug`urta kompaniyalari tomonidan ko`rsatilayotgan sug`urta xizmatlarining ko`lami va sifatini oshirish masalasidir. Tadqiqotlarning ko`rsatishicha, respublikamiz sug`urta bozorida chakana sug`urta xizmatlarini ko`rsatish talab darajasida emas. 100 Bunga jiddiy e`tibor qaratilayotganining sababi shundaki, chakana xizmatlar orqali aholining keng qatlamini sug`urta himoyasiga olish imkoniyati tug`iladi. Bozor munosabatlariga asoslangan iqtisodiyotni shakllantirish jarayonida har bir inson keksayganida, mehnat layoqatini yo‗qotganida, boquvchisidan mahrum bo‗lganida ijtimoiy ta‘minot olish huquqining kafolatlari yaratilayotganligi sug‗urta bozorini isloh qilish borasida ham yorqin namoyon bo‗lmoqda. Mamlakatimiz rivojlanishining ijtimoiy ustuvor yo‗nalishlari fuqarolarning huquq va qonuniy manfaatlarini himoya qilishning ishonchli tizimini, mehnatga oid munosabatlarni tartibga solish va aholi turli qatlamlarining ijtimoiy himoyasini sug‗urta bozorida huquqiy ta‘minlashning doirasini yanada kengaytirishni taqozo etmoqda. Sohani rivojlantirish borasida amalga oshirilayotgan keng ko‗lamli chora-tadbirlar, sug‗urta faoliyatiga oid qonunchilikning takomillashtirilayotgani aholining sug‗urta kompaniyalariga bo‗lgan ishonchini mustahkamlamoqda. Sug‗urta xizmatlarining raqobat bozorini yanada rivojlantirish, sug‗urta faoliyatining zamonaviy turlarini takomillashtirish va sifatini oshirish, sug‗urtalovchilarning kapitallashuv darajasini ko‗paytirish borasida salmoqli ishlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, sohani isloh qilish va rivojlantirishga qaratilgan ulkan e‘tibor natijasida sug‗urta mukofotlari miqdori yil sayin o‗rtacha 40 foizga ortib bormoqda. 101 XULOSA Sug‗urta – bu axborotga boy va unga bog‗liq bo‗lgan biznes turlaridan biridir. Sug‗urta kompaniyalari faoliyatini boshqarishda axborot texnologiyalarini joriy etish katta va bir-biriga bog‗langan ma‘lumotlarni qayta ishlashni va boshqaruv qarorlarini asoslash uchun ularni tahlil qilishni ta‘minlaydi. Bundan tashqari, ularni saqlash va axborot xavfsizligini ta‘minlash usullariga katta talablar qo‗yiladi. Statistik va analitik hisob-kitoblarga asoslangan sug‗urta faoliyatini axborot tizimisiz tasavvur qilib bo‗lmaydi. Sug‗urta operatsiyalarining ancha uzoq muddatli xususiyati nafaqat biznesning o‗ziga xos talablarini aks ettiradigan, balki funksionallikni yanada rivojlantirish, yechimlar, ma‘lumotlar merosxo‗rligi va tarkibiy qismlar ro‗yxatini kengaytirish uchun barqaror asosga ega bo‗lgan axborot tizimiga ega bo‗lish zarurligini taqozo etadi. Sug‗urta bo‗yicha dastlabki ma‘lumotlarni, statistik, tahliliy va moliyaviy hisob-kitoblarni, buxgalteriya hisobi va boshqa quyi tizimlarni qayta ishlash vositalari – bu kompaniyaning aktivi hisoblanib, sug‗urta bozorida axborot ustunligini ta‘minlaydi. Sug‗urta kompaniyasida avtomatlashtirish loyihasini muvaffaqiyatli amalga oshirish natijasida quyidagilarga erishiladi: biznes jarayonlari qisqa muddat davom etadi, sug‗urta xizmatlari arzon va sifatli bo‗ladi, boshqaruv ma‘lumotlari paydo bo‗ladi, sug‗urta kompaniyasi va axborot tizimining innovatsiyalarga moslashishi tezlashadi. Shu bilan birga kompaniyaning moliyaviy ko‗rsatkichlari yaxshilanadi – har bir mijozga xizmat narxini pasaytirish va umuman ish samaradorligini oshirish imkoniyatlari yaratiladi. Avtomatlashtirish birinchi navbatda mijozlar bilan muomala qilishda yuqori sifatni ta‘minlashi kerak. Barcha jarayonlarning shaffofligi va ravshanligi, mijoz bilan ishlash vaqtining sezilarli qisqarishi, umuman olganda, mijozlarga xizmat ko‗rsatish sifatining yaxshilanishini anglatadi. Sug‗urta sohasida raqamli texnologiyalarga investitsiyalarning o‗sish tendensiyasi kuzatilmoqda, startaplar soni ko‗paymoqda, IT-texnologiyalar sug‗urta sohasini o‗zgartirmoqda. Raqamli texnologiyalarni sug‗urta kompaniyalariga joriy etish jarayoni xodimlar sonining qisqarishiga, bir qator an‘anaviy kasblarni qisman almashtirishga va boshqa vakolatli mutaxassislarga, asosan axborot texnologiyalari sohasida, modellashtirish, qayta ishlash va katta hajmdagi ma‘lumotlarni tahlil qilish bo‗yicha mutaxassislarga, aktuariylarga talabning oshishiga olib keladi. Iqtisodiy samaradorlikka erishishga intilish sharoitida innovatsion axborot texnologiyalarini joriy etish qator izlanishlar olib borishni talab 102 qiladi. Raqamlashtirish jarayonining eng asosiy manfaatdorlari bo‗lib mijozlar hisoblanadi. Ular mijozlarga sug‗urta kompaniyalari bilan aloqaning yanada qulayroq bo‗lishini, zararlarni qoplash jarayoni tezroq amalga oshishini va sug‗urta xizmatlariga o‗rnatilgan tariflar yanada adolatli va jozibador bo‗lishini va‘da etadilar. Sug‗urtani raqamlashtirish bo‗yicha ishlab chiqilgan strategiya kelajakda katta samaradorlik keltiradi. Istisnosiz ravishda barcha ish jarayonlarini raqamlashtirish, shu jumladan mijozlar bilan munosabatlarni o‗rnatish, masofaviy xizmat ko‗rsatish va mahsulotning yangi arxitekturasini joriy qilish – bu nafaqat sug‗urta kompaniyalarining, balki har qanday moliyaviy (va nafaqat moliyaviy) kompaniyaning istagidir. Yangi raqamli texnologiyalar bir tomondan rivojlanish imkoniyatlarini oshirish va tanlash erkinligini ta‘minlasa, boshqa tomondan, bu ham kompaniyalar, ham mijozlar uchun moslashuvchanlikning jiddiy sinovidir. Shuni ta‘kidlash mumkinki, sug‗urtani raqamlashtirish sug‗urta kompaniyalari xodimlari faoliyatini boshqarishga va mahsulot turlariga ta‘sir qiladi. Bunda sug‗urta kompaniyalari risklarini xolisroq baholashi va natijada ishonchli sug‗urta portfelini shakllantirishi mumkin bo‗ladi. Bularning barchasi birgalikda mamlakatda sug‗urtani rivojlantirish uchun istiqbolli natijalarni taqdim etadi. Yüklə 1,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|