O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi
Yüklə 3,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
| kesish tekisligi
deb, bo‘ylama va ko‘ndalang surish yo‘nalishlariga parallel qilib o‘tkazilgan tekislik esa bosh tekislik deb ataladi. Keskichning bosh kesuvchi qirrasidan kesish tekisligiga perpendikulyar tarzda o‘tkazilgan tekislik normal tekislik deyiladi. Bosh kesuvchi qirraning bosh tekislikdagi proyeksiyasiga tik qilib o‘tkazilgan tekislik bosh kesuvchi tekislik deb, yordamchi kesuvchi qirraning bosh tekislikdagi proyeksiyasiga tik qilib o‘tkazilgan tekislik esa yordamchi kesuvchi tekislik deb ataladi (bosh kesuvchi tekislik, yordamchi kesuvchi tekislik va normal tekislik yuzalari kursatilgan. Keskichda kuyidagi burchaklar; bosh ketingi burchak , o‘tkirlik burchagi , oldingi burchak , kesish burchagi , plandagi bosh burchak , plandagi yordamchi burchak , keskich uchining plandagi burchagi , yordamchi ketingi burchak , shuningdek bosh kesuvchi qirraning qiyalik burchagi buladi. Bosh ketingi burchak. Keskichning ketingi yuzasi bilan kesish tekisligi orasidagi burchak bosh ketingi burchak deb ataladi va bilan belgilanadi. burchak yo‘nalayotgan yuza bilan keskich orasidagi ishkalanishni kamaytirish uchun zarur. Bosh ketingi burchak bosh kesuvchi tekislikda ulchanadi va amalda, 6-12 buladi. O‘tkirlik burchagi keskichning oldingi yuzasi bilan bosh ketingi yuzasi orasidagi burchak o‘tkirlik burchagi deb ataladi va bilan belgilanadi. burchak kanchalik katta bulsa, keskichning kesuvchi kismi shuncha puxta va issiklikning kesuvchi qirradan chetlanilishi shuncha yaxshi buladi. O‘tkirlik burchagi bosh kesuvchi tekislikda ulchanadi. Oldingi burchak. Keskichning oldingi yuzasi bilan normal tekislik orasidagi burchak oldingi burchak deb ataladi va bilan belgilanadi. Oldingi burchak ham bosh kesuvchi tekislikda ulchanadi. Agar <90 bulsa, oldingi burchak musbat ( y ), agar 90 bulsa , oldingi burchak nol ( yk0), >90 bo‘lganda esa oldingi burchak manfiy (- y ) buladi. y burchak odatda, 25 dan -10 gacha qilib olinadi. 228 Kesish burchagi. Keskichning oldingi burchagi bilan kesish tekisligi orasidagi burchak kesish burchagi deyiladi va bilan belgilanadi. Kesish burchagi bosh kesuvchi tekislikda ulchanadi. burchak, rasmdan kurinib turibdiki, bosh ketingi burchak bilan o‘tkirlik burchagi yig‘indisiga teng: Agar oldingi burchak, musbat bulsa <90 , oldingi burchak manfiy bulsa, >90 oldingi burchak nol bo‘lganda esa 90 buladi. Plandagi bosh burchak. Bosh kesuvchi qirraning bosh tekislikka tushirilgan proyeksiyasi bilan bo‘ylama surish yo‘nalishi orasidagi burchak plandagi bosh burchak deb ataladi va bilan belgilanadi. Plandagi yordamchi burchak. Yordamchi kesuvchi qirraning bosh tekislikdagi proyeksiyasi bilan bo‘ylama surish yo‘nalishi orasidagi burchak plandagi yordamchi burchak deyiladi va bilan belgilanadi. Keskichning uchining plandagi burchagi. Bosh va yordamchi kesuvchi qirralarning bosh tekislikdagi proyeksiyalari orasidagi burchak keskich uchining plandagi burchagi yoki, to‘g‘ridan-to‘g‘ri keskich uchidagi burchak deb ataladi va bilan belgilanadi. Plandagi uchala burchakning yig‘indisi 180 ga teng buladi. Yordamchi ketingi burchak. Yordamchi kesuvchi qirradan bosh tekislikka tik qilib tushirilgan tekislik bilan ketingi yuza orasidagi burchak yordamchi ketingi burchak deb ataladi va bilan belgilanadi. burchak yordamchi kesuvchi tekislikda ulchanadi. Bosh kesuvchi qirraning qiyalik burchagi. Keskichning uchidan bosh tekislikka parallel qilib o‘tkazilgan to‘g‘ri chiziq bilan bosh kesuvchi qirra orasidagi burchak bosh kesuvchi qirraning qiyalik burchagi deyiladi va bilan belgilanadi. Keskichning uchi bosh kesuvchi qirraning eng yukori nuktasi bo‘lganda ni musbat deb, keskichning bosh kesuvchi qirrasi bosh tekislikka parallel bo‘lganda ni nol 229 deb, keskichning uchi bosh kesuvchi qirraning eng pastki nuktasi bo‘lganda esa ni manfiy deb hisoblash kabul qilingan . +irindining kay yo‘nalishda chikish ning kiymatiga bog‘lik; ning kiymati manfiy bulsa, kirindi yo‘nalgan yuza tomon yo‘nalishda, ning kiymati musbat bo‘lganda esa teskari yo‘nalishda chikadi. ning manfiy bulishi keskichning kesuvchi qirrasi puxtaligini oshiradi. Kesish jarayonining asosiy elementlari. Kesish jarayonining asosiy elementlari jumlasiga kesish tezligi, surish kiymati, kesish chukurligi,kesib olinayogan katlamning eni va kalinligi kiradi. Kesish tezligi. Yo‘nalayotgan yuzaning bosh harakat yo‘nalishida keskichning kesuvchi qirrasiga nisbatan vakt birligi ichida utgan yuli kesish tezligi deb ataladi va V bilan belgilanadi. Kesish tezligi minutiga metr hisobida (m min) ulchanadi. Agar asosiy harakat aylama bulsa, kesish tezligi kuyidagicha aniqlanadi; V pDn. 1000 bu yerda D – yo‘nalayotgan xomaki detalni diametri, mm; n - xomaki detalning minutiga aylanishlar soni. Agar bosh harakat ilgarilanma - kaytar bulsa, kesish tezligi kuyidagi formuladan topiladi: V L , 1000 t y bu yerda L-keskichning yo‘nish uzunligi ; mm, t y -yo‘nish vakti,min. 230 Surish kiymati. Keskichning xomaki detal bir marta aylanganda surish harakati yo‘nalishida siljish oralig‘i surish kiymati deb ataladi. Surish S bilan belgilangan va mm hisobida o‘lchanadi. Kesish chukurligi. Keskichning bir o‘tishida xomaki detaldan kesib olingan katlamning kalinligi kesish chukurligi deb ataladi. Kesish chukurligi t bilan belgilanadi va mm hisobida o‘lchanadi. Bo‘ylama yo‘nishda kesib olinadigan katlamning kalinligi va,demak kesish chukurligi kuyidagicha aniqlanadi; t D-d mm, 2 bu yerda D - xomaki detalning diametri, mm; d-xomaki detalning keskich bir o‘tishida yo‘nilgandan keyingi diametri , mm. Kesib olinadigan katlamning eni va kalinligi. Yo‘nilayotgan va yo‘nalgan yuzalar orasida kesish yuzasi bo‘ylab ulchangan oralik kesib olingan katlamning eni deyiladi va b bilan belgilanadi. Kesib olingan katlamning eniga tik qilib, kesish yuzalarining ketma-ket ikki vaziyati orasida o‘lchangan masofa kesib olingan katlamning kalinligi deb ataladi va a bilan belgilanadi. Surish s bilan kesib olingan katlamning eni b, shuningdek, kesish chukurligi t bilan kesib olingan katlamning kalinligi a turlicha kiymatlarga ega. Kesishning bu elementlari plandagi bosh burchakga bog‘liq uchburchaklardan s bilan a orasidagi bog‘lanishni aniqlash mumkin ; arc sin mm. 231 Yukorida keltirilgan bog‘lanishlar keskich o‘zining uchi markazlari chizig‘iga (o‘qiga ) to‘g‘ri keladigan qilib o‘rnatilgan hol uchungina to‘g‘ri, ning ortishi bilan a ortadi, b esa kamayadi. 90 bo‘lganda ak s va bt buladi. Kesib olinadigan katlam ko‘ndalang kesimining nominal yuzi nRlm turtburchaklikning yuziga, yani kesish chukurligi bilan surish yoki kesib olinadigan katlam kalinligi bilan eni kupaytmasiga teng buladi va f bilan belgilanadi; fkt ska b mm. Kesib olinadigan katlam ko‘ndalang kesimining xakikiy yuzi nRpm turtburchaklikning yuziga teng. Kesib olinadigan katlam ko‘ndalang kesimining xakikiy yuzi fx bilan belgilanadi va nominal yuzaning taxminan 98 protsentini tashqil etadi. Binobarin, f ning 2 % yo‘nalgan yuzada koladi; bu yuza koldik kesim deb ataladi. Yo‘nalgan yuzaning tozaligi ( notekisligi ) ana shu koldik kesimning balandligi h ga bog‘lik. h kanchalik katta bulsa, yo‘nalgan yuzaning tozaligi shunchalik past, notekisligi esa shunchalik yukori buladi. Vakt birligi ichida kesib olinadigan metallning xajmi. Metallarni kesib ishlash unumi vakt birligi ichida yo‘nalgan metall xajmiga u,t va s ga bog‘lik buladi va Q bilan belgilanadi. Vakt birligi sifatida min kabul qilinsa, Q taxminan kuyidagicha buladi; Qku t s sm3/min. Kesish jarayonida keskichga ta’sir etuvchi kuchlar. Kesish jarayonida keskichning xomaki detal botishi va yo‘naliyotgan yuzadan kirindining ajralishiga metall karshilik kursatadi. Binobarin, keskichga ana shu karshilik kuchlarini yenga oladigan kuch ta’sir ettirish kerak. +arshilik kuchlari esa keskichni, yuniilayotgan metallni va dastgoh kismlarini deformatsiyalaydi. Shu sababli, kesish protsesida har xil sabablarga kura hosil buladigan kuchlarning 232 mikdorini bilish nihoyatda muhim. Bu esa, uz navbatida, kesishnng eng samarali rejimlarini aniqlashga imkon beradi.Kesish protsesida metallning kesishga kursatadigan karshilik kuchlari; kesib olinadigan katlamning deformatsiyalanishga kursatadigan karshilik kuchidan, kirindining xomaki detal sirtidan ajralishga kursatadigan karshilik kuchidan va kirindining keskich oldingi yuzasiga va keskich ketingi yuzasining kesish yuzasiga ishkalanishi natijasida hosil buladigan kuchlardan iborat. Keskichga ta’sir etuvchi barcha kuchlarning teng ta’sir etuvchi R uchta tashqil etuvchi kuchga; kesish kuchi R va radial kuch Py ga ajratilishi mumkin. Kesish kuchi keskichga yukoridan bosh harakat yo‘nalishida, kesish yuzasiga urinma bulib ta’sir etadi,ya’ni keskichni pastga tomon bosadi. Surish kuchi yo‘naliyotgan xomaki detal o‘qi bo‘ylab, surish yo‘nalishiga teskari yo‘nalishda ta’sir etadi. Radial kuch xomaki detal radiusi bo‘ylab, xomaki detal o‘qiga tik yo‘nalishda ta’sir etadi. Kesish kuchi Rz ,uz kiymati jiatidan, tashqil etuvchi kuchlarning eng kattasi bo‘ylab, xomaki detal va keskich materialiga, surish s va kesish chukurligi t ga bog‘lik buladi. Yüklə 3,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|