O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi
Yüklə 6,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qo’pol xato
|
34 4-BOB. O`LCHASHL XATOLARI NAZARIYASI HAQIDA UMUMIY MA`LUMOTLAR 4.1.O`lchash turlari va xatoliklari Geodezik ishlar o’lchashlardan iborat bo`lib, bevosita va bilvosita o’lchashlarga bo’linadi. Bevosita o’lchashda o’lchov birligi hisoblanuvchi asbob o’lchanayotgan obyektga taqqoslanadi, Masalan: joyida masofani po’lat lenta bilan, burchakni teodolit bilan o’lchash, qog’ozda esa masofani chizg’ich bilan, burchakni transporter bilan o’lchash bevosita o’lchash bo’lib hisoblanadi. Bilvosita o’lchashda obyekt bevosita o’lchanmasdan, uning kattaligi boshqa o’lchash natijalaridan foydalanib aniqlanadi. Masalan: borib bo’lmaydigan masofani aniqlash uchun uchburchakning bir tomoni va ikkita gorizontal burchaklari o’lchanadi.So’ngra masofa bilvosita o’lchash natijalaridan foydalanib sinuslar teoremasiga muvofiq hisoblab chiqariladi. Geodezik o’lchashlarni teng aniqlikda yoki teng emas aniqlikda bajarish mumkin. Bir xil malakali ishchilarning bir xil sharoitda, bir xildagi aniq asbob bilan teng marta o’lchashi teng aniqlikda o’lchash bo’ladi. Bu shartdan birontasi o’zgarsa, teng emas aniqlikda o’lchash bo’ladi. O’lchash natijalaridan foydalanishdan oldin obyektning qanchalik aniq o’lchanganligini bilish kerak. O’lchash aniqligiga baho berish uchun o’lchash paytidagi xatoga nima sabab bo’lishini bilish kerak. Bu masalalar bilan o’lchash xatosi nazariyasi shug’ullanadi. O’lchash xatolari kelib chiqish sabablariga ko’ra qo’pol, sistematik va tasodifiy xatoliklarga bo’linadi. Qo’pol xato asosan, o’lchash yo’li hisoblash vaqtida yanglishish, bu ishni bajarayotgan kishining parishonxotirligi, charchaganligi, hamda ishga beparvolik bilan qarashi natijasida kelib chiqadi.bir obyekt o’rniga boshqani o’lchab qo’yish, hisoblash vaqtida yanglishish qo’pol xatoga misol bo’la oladi. Qo’pol xatoga yo’l qo’ymaslik uchun odatda o’lchash va hisoblash ishlari qayta bajariladi. |