O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi
Yüklə 6,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Emaklab o„tish mashqlari 485 Bu mashqlarning mazmuni – aralash tayanish holatida siljishdan iborat. Emaklab o‗tish mashqlari odamning harakat apparatiga yurak qon-tomir va nafas olish tizimlariga katta yuklama beradi va shuning uchun ular tezlik, chaqqonlik, kuch va chidamlikni tarbiyalashning samarali vositasi xisoblanadi. Emaklab o‗tish mashqlari akrobatika yo‗lakchasida yoki erkin mashqlar gilamida o‗rgatiladi va o‗tiladi. O‗zlashtirilgan mashqlarni boshqa mashqlar masalan, sakrashlar, oshib o‗tishlar va hakozolar bilan birga qo‗shib to‗siqlardan oshib o‗tish shaklida o‗tkazish maqsadiga muvofiqdir. Asosiy mashqlar: 1. To‗rt oyoqlab emaklab o‗tish; 2. YArim cho‗kkalab emaklab o‗tish; 3. Sudiralib emaklab o‗tish; 4. Sudiralab ikki qo‗l va bir oyoq yordamida yoki bir qo‗l va ikki oyoq yordamida emaklab o‗tish. 5. YOnboshlab emaklab o‗tish; 6. SHerik bilan birga emaklab o‗tish. 7. YUklar bilan emaklab o‗tish. 8. Emaklash usullarini navbatlantirib emaklab o‗tish. 195-rasm 196-rasm 197-rasm 198-rasm 199-rasm 486 Erkin mashqlar Erkin mashqlar - bu gavda va uning qismlari bilan bajariladigan turli tuman harakatlar kombinatsiyasidir. Sport gimnastikasidagi ko‗p kurashning bir turi sifatida erkin mashqlar maxsus gilamda ijro etiladi hamda akrobatika elementlari va birikmalari, sakrashlar, muvozanat saklashlar, burilishlar, oyoklar bilan siltanib tushib o‗tirishlar shakldagi harakatlarni uz ichiga oladi Asosiy gimnastikada erkin mashqlar kombinatsiyalari shu turdagi oddiy harakatlardan gimnastika uslubining talablariga binoan bajariladigan texnik jixatdan murakkab bulgan harakatlardan tuziladi. Gimnastikachlarni dastlabki tayyorlash bosqichida erkin mashqlar sport uchun harakterida bo‗lishi mumkin. Sport harakteridagi mashqlar, kichik razryadli gimnastikchilar uchun belgilangan qat‘iy klassifikatsion programmalardan iborat boshlovchi gimnastikachilar gigienik gimnastikaga yoki ishlab chiqarish gimnastikasiga xos bulgan mashqlardan tashkil topgan va maxsus ishlab chiqilgan kombinatsiyalarni ijro etishda xam musobaqalashishlari mumkin. Muayyan kombinatsiyalar bo‗lib bajarilishi mumkin. Guruhiy erkin mashqlarda ijro sifati, harakat anikqigi uygunligini baxolanmasdan, balki barcha katnashchilarning moslashib harakat kilishi xam baxolanadi. «Umid startlari» sportakiadasida umumta‘lim maktablari butun sinflarning uz kompozitsiyalari bilai chiqishlari guruhliy mashqlarga moe bulishi mumkin. Erkin mashqlar o‗quv kombinatsiyalari bu mashgulotlarda harakat uyg‗unligini rivojlantirish navbatdagi murakkab mashqqlarni uzatirish uchun harakat bazasini yaratish, shurullanuvchilarni ijodiy kombinatsiyalarini rivojlantirish uchun kullaniladigan turli murakkablikdagi kichik kombinatsiyalardir. Har bir mashgulotda o‗rgatuvchi o‗quvchilarga oddiy (harakatlarni kompleksini yangicha tuziishda taqdim etishi mumkin SHugllanuvchilar odatda 8 - 16 yoki 32 xisobdan tashkil topgan o‗quv kompileksini tez eslab qolishlari va uni butunligicha xamda texnik xatoliklarsiz bajarishlari kerak Bir qator shunday 487 maig‗ulotlar yordamida gimnastikachilar juda ko‗p harakatlarni o‗zlashtirilganniga qaramasdan - balki ularni biriktirish usullarini xam o‗zlashtiradilar. Sport yunalishiga ega bulgan mashrulotlarda o‗quv kombinatsiyalari turli strukturadagi yugurishlar elementlaridan tuzilishi kerak. Bu bulajak erkin programmalar uchun «jamgarma bloklar» buladi. Harakat «maktab»ini o‗zlashtirishda tezkorlik, chidamlilik, butinlay harakatchanligi, chaqqonligini tarbiyalashda erkin mashqlarning axamiyati kattadir. Gimnastikachilar mashqlarni snaryadlarda bajarish sharoitidan ko‗ra tabiyroq. SHaroitlarda, harakatlarning yunalishi va qo‗lami so‗rati uygunligi zur berish darajasi, gavda va uning qismlari holatining aniqliligi harakat sofligi, qayishqoqlik va ifodaliligi kabi tushunchalar tug‗risida tasavvur xosil qiladilar. Erkin mashqlar turli buyumlar, tuplar, tayoqchalar, argamchi, engil gantellar va xokazolar bilan bajariladi. Buyum bilan harakat qila bilish uygunligini xam rivojlantiradi. Sport va o‗quv kombinatsiyalarini musiqa jurligida ijro etilishi estetik tarbiyaning ijobiy vositasidir. Erkin mashqlarning mazmuni gimnastika mashqlarining boshqa turlariga nisbatan juda turli tumandir. Bu faqat oddiy va murakkab harakatlarinnig juda ko‗p bulishiga bog‗liq bulmasdan, balki ularning amalda bir — biriga kushib ijro etish imkoniyatining cheksizligiga bog‗liqdir. Misol uchip kullar bilan eng oddiy harakatlar bajarish usulining juda ko‗p xillari mavjud. Masalan, qo‗l qismining harakati qatnashishi darajasiga qarab panjalar bilan, bilaklar bilan, butun qo‗l bilan harakat shakliga qarab kutarish, aylanma harakatlar, bukish, yozish, burilishlar, qarsak chalish, tulqinlar, ushlashlar, chalishtirishlar yunalishiga qarab bir tomonga qaratilgan turli tomonlarga qaratilgan harakatlar oldinga, orqaga, yon tomonga, oraliq yunalishlarda smetrik, assmetrik harakteriga qarab baravariga turli vaktda birin ketin navbatma navbat, bir xil tekisda, bir xil so‗ratda, har xil tezlikda tezlashtirib, sekinlashtirib, tez — sekin, oxista mayin, kekin kuch bilan bushaltirib harakatlantirishlar. 488 Mazkur harakatlarni oyoq, bosh ( gavda harakatlari bilan har xil qilib uzgartirib yuborish, shuningdek bu harakatlarni kombinatsiyalashtirish imkoniyati oz emas. Ertalabki badantarbiyaning yoki ishlab chikarish gimnastikasining umumrivojlantiruvchi mashqlari engashishlar bir oyoqni bukib shaxtam qadam tashlash, yurishlar oyoqlar bilan siltanishlar, sakrashlar va xokazolar harakatni qat‘iy uslubda ijro etilishini talab qilmaslik bilan farqlanadi. Ularning har bir yunalishda ta‘sir ko‗rsatish maqsadida bir necha marotaba takrorlanadi. Bunday yakka harakatlar oddiy erkin mashqlar tarkibiga xam kiritiladi. Biroq unda ularning chiroyli ijro etilishi va estetik tomonilari xisobga olinadi, panjalar bilan, bilaklar bilan, butun qul bilan harakat shakliga qarab kutarish, aylanma harakatlar, bukish, yozish, burilishlar, karsak chalish, tulqinlar, ushlashlar, chalishtirishlar yunalishga qarab bir tomonga qaratilgan turli tomonlarga qaratilgan harakatlar oldinga, orqaga, yon tomonga, oraliq yunalishlarda smetrik, assmetrik harakteriga qarab baravariga turli vaqtda birin ketin navbatma navbat, bir xil tekisda, bir xil so‗ratda, har xil tezlikda tezlashtirib, sekinlashtirib, tez sekin, oxista mayin, kesin kuch bilan bushashtirib harakatlantirishlar. Mazkur harakatlarni oyoq, bosh b gavda harakatlari bilan har xil qilib o‗zgartirib yuborish, shuningdek bu harakatlarni kombinatsiyalashtirish imkoniyati oz emas. Yüklə 6,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|