O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus

xayvonning extiyojlarida uning faolligi omili sifatida 
tabiatdan olingan buyum bevosita ishtirok etadi. 
Odamning faolligi va faollikning manbai bulgan insoniy extiyojlar 
tamomila boshkacha manzara kasb etadi. 
Kishining extiyoji uni 
tarbiyalash jarayonida, ya'ni kishilik madaniyati olami bilan 
yakinlashtirish jarayonida shakllanadi. 
Tabiatdan olinadigan buyum 
shunchaki oddiy ulja, ya'ni fakat biologik ma'noga ega ovkat tarzidagi 
buyum bulmay koladi. Odam kurollar yordamida buyumni tarixiy 
tarakkiyot maxsuli xisoblanmish xususiy extiyojlariga moslashtirilgan xolda 
tubdan uzgartirishga kodirdir. Shuning uchun xam 
kishining uz 
extiyojlarini kondirish jarayoni ijtimoiy tarakkiyot bilan belgilanadigan 
faoliyat shaklini egallashning faol, muayyan maksadga yunaltirilgan 
jarayoni sifatida aloxida ajralib turadi. 
Extiyojlar kondirilishi jarayonida rivojlanib va uzgarib boradi. Ular 
xozirgi zamon kishisida uning ajdodlarida bulganiga karaganda 
boshkachadir, uning avlodlarida xam boshkacha buladi. Kishining 
extiyojlarini tula-tukis kondirish uni xar tomonlama rivojlantirishning eng 
muxim shartlaridan biri xisoblanadi, lekin bu yakkayu yagona shart emas, 
albatta. Buning ustiga kamolotga erishishning boshka shart-sharoitlari (va 
birinchi navbatda mexnat) mavjud bulmasa, uz extiyojlarini osongina 
kondirish imkoniyati kishini kupincha inkirozga uchratadi. Mexnat bilan 
yunaltirilmaydigan tekinxurlik extiyojlari zid xulk-atvor (ba'zan esa jinoiy 
xatti-xarakat)ning manbai bulib kolishi mumkin va ayrim kishilarda 
shunday bulmokda. 
Extiyojlarning turlari. 
Kishining extiyojlari xam ijtimoiy, xam shaxsiy 
xarakterga egadir. Bu, birinchidan, xatto shunchaki tor ma'nodagi shaxsiy 
xarakterga ega bulib tuyuladigan (masalan, ozik-ovkat bilan boglik) 
extiyojlarni kondirish uchun xam ijtimoiy mexnat taksimotining maxsulidan 
(dasturxonga non seleksiyachilar, agronomlar, traktorchilar, kombaynchilar, 
elevatorlarning xodimlari, tegirmonchilar, novvoylar, sotuvchilar va boshka 
shu kabi odamlar mexnat gayrat-shijoatlarining moddiylashgan maxsuli 
sifatida kelib tushadi) foydalanilishida uz ifodasini topadi. Ikkinchidan, kishi 
uz extiyojlarini kondirish uchun mazkur ijtimoiy muxitda tarixan tarkib 
topgan vositalar va usullardan foydalanadi xamda muayyan shart-
sharoitlarga extiyoj sezadi. (Bir parcha gushtni iste'mol kilish uchun xech 
bulmaganda usha gusht tegishli usulda tayyorlangan bulishi lozim. Kishida 

---

171 
likobcha, pichok va vilka, ba'zi bir gigena talablariga rioya kilish va shu 
kabilarga extiyoj tugiladi.) Va nixoyat, uchinchidan kupgina extiyojlari uning 
tor ma'nodagi shaxsiy talab-extiyojlaridan kura kuprok kishi uzi mansub 
bulgan va birgalikda mexnat kiladigan jamiyatning, jamoaning, guruxning 
extiyojlarini ifodalaydi-