O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus



Yüklə 39,9 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə70/104
tarix26.09.2017
ölçüsü39,9 Kb.
#2123
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   104

 
191 
sub'yekti  tarzida  tushuniladigan  bulsa,  u  xolda  A.Maslou  va 
boshkalar  tomonidan  e'lon  kilingan  uzini  faollashtirish 
uydirmaligidan 
nari 
utmaydi. 
Xaykalni 
yasayotgan 
xaykaltarosh  marmarda  uz  rejasini    mujassamlashtirishdek 
ijodiy    intilishini  ruyobga  chikaradi  va  avvalom  bor  usha 
intilishning uzini anglab yetgan buladi.  Shaxsning A Maslou 
konsepsiyasiga  uxshash  tarzda  "uzligini  namoyon  etishi"  va 
"uzini  faollashtirish"  kabi  xar  xil  nazariyalar  aynan  ana  shu  
momentni    ushlab  oladi  va  shu  bilan  uralashib  koladi.  Bu 
xolda  san'atkor  nima  uchun  uz  ijodining  maxsulini  loji 
boricha  kuprok  odamlarga  va,  ayniksa,  uzicha  "kadriga 
yetmaganlar"  deb  xisoblaydiganlarga,  ya'ni  uzining    referent 
guruxiga  namoyish  kilishga  intiladi?  Shunchaki  uzligini 
namoyon kilish, buyumda ruyobga chikarish, nixoyat buning 
uchun 
pul 
olish 
bilan 
uzining 
faollashtirish 
xam 
tugallaganday  bulib  tuyuladi.  Shubxasiz,  ijodiy  faoliyat 
sub'yekt-ob'yekt (rassom-kartina)  ishi bilan tugallanmaydi  va 
maksad    rassomning  uzi  "boshkalar"  xisoblaydiganlar  uchun 
axamiyatli  bulgan  mukarrar  personajlashuvini  amalga 
oshirish  imkonini  beradigan  sub'yekt-ob'yekt-sub'yektga  oid 
boglani  (rassom-kartina-tomoshabin)ning  navbatdagi  bugini 
xosil kilinmagunga kadar ruyobga chikmagan bulib koladi. 
 
Dunyoni  odamlarning  uzlari    uzgartirishadi,  lekin  buni  ongli  ravishda 
amalga oshirish uchun dastavval uni uzgartirishda, uni kurishda ishtirok etishga 
yunaltirishgan  bulish  kerakka,  bu  ish  jarayonida  shaxsning  uzi  xam  uzgaradi.  
Yukoridakursatib  utilganidek,  sovet  psixologiyasi  markscha-lenincha  nazariyaga 
tayangan  xolda    kishi  uz  faolligini  faoliyat  jarayonida  va,  eng  avvalo,  birgalikda 
faoliyat jarayonida namoyon kilishi tugrisidagi koidani kabul kiladi. 

 
Shaxsning  faoliyatini  yunaltirib  turadigan  va  mavjud 
vaziyatlarga  nisbatan  boglik  bulmagan  barkaror  motivlar 
majmui kishi shaxsining yunaltirilganligi deb ataladi. 
 
Ukuvchining  xulk-atvorini  yaxlit  xolda  karab  chikkan  va  uning 
psixologiyasini  taxlil  etgan  xolda  uning  barkaror  mayllarini  aniklash 
lozim.  Fakat  shunday  kilgan  takdirda  uspirinning  muayyan  xatti-
xarakatni  tasodifan  yoki  konuniy  tarzda  kilgani  xakida  xulosa 
chikarish,  uning  takrorlanish  extimolini  oldindan  kura  bilish, 
shaxsning  xislatlaridan  biri  paydo  bulishining  oldini  olish  va 
boshkalarining rivojlanishini ragbatlantirish mumkin buladi. 
 
Motivlar  oz  yo  kup  darajada  anglangan  bulishi  yoki  umuman  
anglanilmagan bulishi xam mumkin. 


 
192 
 
Shaxsning  yunaltirilganligida  anglangan  motivlar  asosiy  rol 
uynaydi.  Kishi  extiyoj  ob'yektini  maksad  deb  anglagn  xolda  uzining 
shaxsiy  maksadlarini  uzi  kirgan  jamoaning  maksadlari  bilan  boglaydi 
va  uz  maksadlarini  tegishli  ravishda  uzgartiradi,  mazmunga 
tuzatishlar  kiritadi,  yoxud  jamoaning,  jamiyatning  maksadlariga  mos 
kelmay kolgan takdirda ularning nikoblaydi. 
 
Istikboli  anglaydigan  kishiga  xos  ta'bi  xiralik,kechinmalarga 
karama-karshi  ularok  ruxsizlik  xolati    frustrasiya    deb  ataladi.  Bu 
kishi maksadiga erishish yulida real tarzda bartaraf etib bulmaydi deb 
xisoblangan yoki shunday deb idrok etiladigan tuskinliklarga, govlarga 
duch kelgan xollarda yuz beradi. 
 
Qizikishlar. Qizikish-biron bir soxada tugri muljal olishga, yangi 
faktlar  bilan  tanishishga  ,  vokelikni  ancha  tula  va  chukur  aks 
ettirishga  yordam  beradigan  motivdir.  Individ  uchun  kizikish, 
sub'yektiv tarzda olinganda, bilish jarayoni tusini kashf etadigan ijobiy 
xissiy oxangda, ob'yekt bilan chukurrok tanishishga, u xakda kuprok 
bilish, uni anglab yetishga bulgan istakda namoyon buladi. 
 
Qizikishning  faoliyat  farayonlaridagi  roli  benixoya  kattadir. 
Qizikishlar  shaxsni  uzida  bilim  olish  va  anglab  yetish  borasida  xosil 
bulgan ishtiyokni kondirish yullarini va usullarini faol tarzda izlashga 
majbur  etadi.  Shaxsning  yunaltirilganligini  ifodalaydigan  kizikishning 
kondirilishi,  odamda,  uning  sunishiga  olib  kelmaydi,  aksincha,  uni 
kayta  kurgan,  boyitgan  va  chukurlashtirilgan  xolda  biolish 
faoliyatining  yanada  yuksak  darajasigamos  keladigan 
yangi 
qizikishlarni keltirib chikaradi. 
 
Shunday  kilib,  kizikishlar  bilishning  doimiy  kuzgatuvchi 
mexanizmi sifatida namoyon buladi. 
 
Qizikishlar  mazmuniga,  maksadlariga,  mikyosi  va  barkarorligiga 
kura tasnif kilinishi mumkin. 
 
Qizikishlarning  mazmun  jixatidan  farki  bilan  extiyojlarini 
ob'yektlarini  va  ularning  mazkur  faoliyat  maksadlari  uchun  va, 
kengrok  kilib  olganda,  shaxs  mansub  bulgan  jamiyat  uchun  real 
axamiyatini  kursatadi.  Kishida  kuprok  nimaga  kizikish  paydo  bulishi 
va  uning  bilish  extiyojlari  ob'yektining  ijtimoiy  kimmati  psixologik 
jixatdan muxim axamiyatga ega. Maktabning eng muxim vazifalaridan 
biri-usmirlik  yoki  yoshlarning  faol  bilish  va  mexnat  faoliyatiga 
ragbatlantiradigan  va  maktabdan  tashkarida  xam  saklanib  kolishi 
mumkin  bulgan  jiddiy  va  sermazmun    kizikishlarini  uygotishdan 
iboratdir. 
 
Qizikishlarning  maksad  jixatidan  farki  bevosita  va  bilvosita 
namoyon  buladigan  qizikishlarning    borligini  aniklaydi.  Bilvosita 
qizikishlar  axamiyatga  molik  ob'yektning  xissiy  jixatdan  jozibaliligi 
tufayli  yuzaga  keladi.  ("Buni  bilish,  kurish,  anglab  yetish  men  uchun 
kizikarli"-deydi  kishi.)  Bilvosita  kizikishlar  biron  bir  narsa  (masalan, 


Yüklə 39,9 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   104




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə