O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus



Yüklə 39,9 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə71/104
tarix26.09.2017
ölçüsü39,9 Kb.
#2123
1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   ...   104

 
193 
ta'lim  olish)ning  real  ijtimoiy  axamiyati  bilan  uning  shaxs  uchun 
subektiv  axamiyati  bir-biriga  mos  kelgan.  (Bunday  xolda  kishi:  "Bu 
meni kiziktirgani uchun xam kizikarlidir!"-deydi) takdirda paydo buladi 
Mexnat va ukish faoliyatida  xamma odam xam bevosita xissiy jozibaga 
ega bulavermaydi. Shuning uchun xam mexnat jarayonini ongli tashkil 
etishda yetakchi rol uynaydigan bilvosita kizikishlarni tarkib toptirish 
muximdir. 
 
Qizikishlar  uzining  kengligi  buyicha  xam  fark  kiladi.  Bir  xil 
odamlarda  qizikishlar  bir  soaga  karatilgan  bulishm  mumkin, 
boshkalarda  esa  barkaror  aamiyatga  ega  bulgan  kuplab  ob'yektlarga 
bulingan buladi. Qizikishlarning tarkokligi kupincha shaxsning salbiy 
xislati  sifatida  yuzaga  keladi,  lekin  ayni  chogda  qizikishlarning  keng 
mikyosliligini  kamchilik  tarikasida  talkin  kilish  notugri  bulur  edi. 
Shaxsning  kungildagidek  rivojlanishi,  kuzatishlar  kursatganidek, 
kizikishlar mikyosini tor emas, aksincha keng bulishini takozo etadi. 
 
Qizikishlar  barkarorligi  darajasiga  kura  xam  xar  xil  bulishi 
mumkin.  Qizikishning  barkarorligi  uning  nisbatan  jadal  tarzda 
namoyon  bulishi  uzok  davom  etishi  bilan  ifodalanadi.  Shaxsning 
asosiy  extiyojlarini  eng  kuprok  darajada  namoyon  kiladigan  va  shu 
boisdan  xam  uning  psixologik  tuzilishiga  xos  xislatlarga  aylanib 
koladigan  kizikishlari  barkaror  xisoblanadi.  Barkaror  kizikish  kabi 
kobiliyatlari  uygonishining  bir  kurinishi  bulib,  shu  jixatdan  xam 
muayyan darajada muxim kimmatga egadir. 
 
Qizikishlar-shaxs  faoliyatini  asoslashning  birdan-yuir  emas,  lekin 
muxim jixatidir. Xulk-atvorning muxim motivlaridan biri e'tikoddir. 
 
Shaxsning  e'tiqodi  va  dunyoqarashi.  E'tikod-shaxsni  uz 
karashlariga,  prinsiplariga,  dunyokarashiga  muvofik  tarzda  ish  kurishga 
da'vat  etadigan  motivlar  sistemasidir.  'tikod  shaklida  namoyon  buladigan 
extiyojlarni mazmuni-bu tabiat, tevarak-atrofdagi olam tugrisidagi bilimlar va 
ularning  muayyan  tarzdagi    tushunilishi  demakdir.  Bu  bilimlar  nuktai 
nazarlar  (falsafiy,  estetik,  axlokiy,  tabiiy-ilmiy  va  xokazolar)ning  tartibga 
solingan  va  ichki  uyushgan  sistemasini  tashkil  etgan  takdirda    kishining  
dunyokarashi sifatida talkin kilinishi mumkin. 
 
E'tikodlarning evolyusiyasi eng  avvalo  ularning  mazmunli  tomonlariga 
taalluklidir. Ularda shaxsning dunyokarashini ifoda etadigan xislatlar kuprok 
darajada  namoyon  bula  boshlaydi.  Kishining  fikrlari  va  goyalari,  prinsiplari 
uning  butun  xayoti  mazmuni  bilan,  uning  uzlashtirgan  bilimlari  bilan 
belgilanadi, uning karashlari sistemasiga  zarur tarkibiy kism sifatida kirgan 
buladi,  kishi  uchun  aloxida  shaxsiy  moxiyat  kasb etadi  va  shuning  uchun 
xam  u  bu  fikrlar  v  prinsiplarni  karor  toptirishga,  ularni  ximoya  kilishga, 
ularni  boshka  odamlar  xam  ma'kul  kurishlariga  erishish  uchun  kat'iyan 
extiyoj sezadi. 
 
Shaxsning yo’l-yo’riqlarisixologiyada shaxsning yul-yuriklari uning 
uyoki  bu  extiyoji  kondirilishiga  yordam  berishi  mumkin  bulgan  faoliyatga 


 
194 
tayyorligining,  moyilligining  uzi  tomionidan  anglanilmaydigan  xolatini 
belgilaydi. Yul-yurik ob'yektni aynan muayyan tarzda idrok etish, tushunib 
yetish  va  anglab  olish  yoki  u  bilan  ish  kurishga  utmishdagi  tajribada 
shallangan shaylik va moyillikdan iboratdir. D.N.Uzdanze va uning xodimlari 
utkazgan  ajoyib  tadkikotlar  shaxs  xulk-atvorini  belgilaydigan    kayd  etlgan 
yul-yuriklarning shakllanish jarayonini kursatib berdi. 
 
Masalan birinchi sinf ukuvchilarining muallimaga nisbatan uning xar 
kanday  kursatmasini  bajarishga  shayligi  shaklida  namoyon  buladigan  yul-
yuriklar ana shundaydir. Bunda muallimaning xar kanday xatti-xarakatlari, 
shu  jumladan,  biron  bir  boshka  kishida  namoyon  bulganida  bolalarning 
karshi  xarakatini  kuzgatishi  mumkin  bulgan  xatti-xarakatlariga  nisbatan 
xam xech kanday tankidiy yondashish bulmaydi. 
 
Kupgina  yul-yuriklarning  moxiyatini  tashkil  etadigan  noxolislik  yo 
kishining shaxsiy tajribasidagi ba'zi faktlardan shoshilinch va yetarli darajada 
asoslanmagan xulosalar chikarilishini okibati xisoblanadi, yoxud bu tafakkur 
stereotiplarining- 
muayyan 
ijtimoiy 
guruxda 
kabul 
kilingan 
standartlashtirilgan muloxazalarning natijasi buladi. 
 
Ijtimoiy  xayotning  turli  faktlari  (xodisalar,  odamlar  va  boshkalar)ga 
nisbatan  yul-yuriklar    ijobiy  bulishi  xam  (vrachning  barcha  kursatmalarini 
bajonidil  va  anik  bajaradigan  bemor  umuman  tibbiyotga  va  kolaversa,  uni 
davolayotgan  doktorga  nisbatan  ijobiy  munosabatga  asoslanadigan  yul-
yurikka amal kiladi) va notugri tushuncha tusini olgan xolda  salbiy bulishi 
xam mumkin. 
 
 
  
 
 
 
                                      M U L O Q O T 
T a ya n ch     s o' z     v a     i b o r a l a r : 
 
Muomala, munosabat, nutq, til, o'zaro munosabat. 
 
Muloqot-odamlar 
o`rtasida 
birgalikdagi 
faoliyat 
ehtiyojlaridan  kеlib  chiqadigan  bog`lanishlar  rivojlanishining 
ko`p qirrali jarayonidir. 
Munosabat 
va 
muloqot 
birgalikdagi 
faoliyat 
ko`rsatuvchilar  o`rtasida  axborot  ayirboshlanishini  o`z  ichiga 
oladi.  Odamlar  muloqotga  kirisharkan,  muloqotning  eng 
muhim 
vositalaridan 
biri 
sifatidagi 
tilga 
murojaat 
qiladilar.Munosabatning 
ikkinchi 
jihati 
munosabatga 
kirishuvchilarning  ыzaro  birgalikdagi  harakati  –  nutq 
jarayonida  faqat  so`zlar  bilan  emas,  balki  harakatlar,  xatti-
harakatlar  bilan  ham  ayirboshlashdan  iboratdir.  (Masalan, 


Yüklə 39,9 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   ...   104




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə