O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta`lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi

Talaba (shaxsiy nomer, FIO, to’g’ilgan sana, kurs mutaxasislik)
Relyatsion MB munosabatlarni o’zaro bog’langan to’plamidir. Har bir munosabat kompyuterda fayl ko’rinishida tasvirlanadi.

Fayl	Jadval	Munosabat	Mohiyat
Yozuv	Satr	Kortej	Mohiyat nushasi
Maydon	Ustun	Atribut	Atribut

Munosabatlar jadval ko’rinishida berilganda quyidagi xossalarga ega bo’ladi:

1. 
   Jadvalni har bir elementi ma’lumotelementi hisoblanadi va takrorlanuvchi guruhlar bo’lmaydi;
   
2. 
   Barcha ustunlar jadvalda bir jinslidir;
   
3. 
   Har bir ustunda nom tayinlangan;
   
4. 
   Jadvalda bir xil satr ikki marta uchramaydi;
   
5. 
   Bunday jadvallarda satr va ustunlar ixtiyoriy tartibda qaraladi va ixtiyoriy ketma – ketlikda ishlatilishi mumkin.
   

Bunday xususiyatli jadvallar munosabat deb kelishilgan (отношения - relation). Munosabat asosida kurilgan MB relyatsion MB deyiladi. Misol uchun jadvalni sxematik kiskartirilgan ko’rinishi (sxemasi) Xizmatchi (xiz.nom F.I,SH, unvoni, tug’ilgan yili, bo’lim, mut.kodi. mansab, maosh); Bunday yozuv ma’lumotbaza sxemasi deyiladi Shunday qilib, relyatsion MB ma’lumotelementlar to’plami asosida kuriladi. Munosabat yoki jadvalni kortejlar to’plami deb karash mumkin. Agar jadvalda n ta ustun bo’lsa, u n tartibli kortejdan iborat deyiladi va munosabat xam n-darajali deyiladi. Har bir atribut kiymatlari to’plami domen deyiladi.
Munosabatda har bir kortej o’zining kalit identifiqatoriga (nomiga) ega bo’lishi kerak va kalit Quyidagi xususiyatlarga ega bo’ladi::

1. 
   Kortej kalit kiymati bilan bir kiymatli ifodalanishi kerak.
   
2. 
   Kalitda ortikchalik bo’lmasligi kerak, ya’ni xech kanday atributni kalitdan olib tashlash mumkin emas.
   

Fayl	Jadval	Munosabat	Moxiyat
Yozuv	Satr	Kartej	Moxiyat nusxasi
Maydon	Ustun	Atribut	Atribut

Hozirgi kunda uchta asosiy modeli ishlatilmoqda.

1. 
   Fayl – server modeli
   
2. 
   Ma’lumotbaza serveri modeli
   
3. 
   Ilova serveri modeli