O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta`lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi

9.4-§.Ma’lumotlarbazasi va MBBT ni fizik tashkil etish.

MBBT komponentalari va ularni OS va amaliy programmalar bilan o’zaro bog’liqligi ma’lumotfizik tasvirlashdamuhim o’rin to’tadi. MBBT murakkab til programm kompleksidan iborat bo’lib, MB ni ishlash imkoniyatini ta’minlaydi. MBBT tarkibiga tizimli prorammalar kompleksi kiradi. Bu kompleksni markaziy komponentasi manitor yoki boshqaruvchi programma hisoblanadi. Manitor MBBT ni komponetalarini OS va amaliy programmalar bilan o’zaro ta’sirini tashkil qiladi. Bu komponentalarning fizik tashkil etuvchilari quyidagi chizmada berilgan:
Bu chizmada nomerlangan strelkalar bilan amaliy programma tarkibidagi ma’lumotlarbilan ishlash tili (YaMD) ni bitta operatorini bajarishiga tegishli bo’lgan amallar ketma – ketligi ko’rsatilgan.
Masalan, bu MB dan ma’lumoto’qish so’rovini operatori bo’lib hizmat qilsin. Unda nomerlangan strelkalar quyidagi ma’noga ega:

1. 
   Amaliy programmalar MB ga (YaMD) operatori orqali murojaat qilsin. Uni manitor tomonidan tahlil qilinadi.
   
2. 
   Talqin qilish jarayonida manitor oldindan translyatsiya qilib qo’yilgan sxemani ishlatadi.
   
3. 
   Bu so’rovga tegishli ma’lumotlaraniqlanib bo’lingandan keyin, manitor OS ga tashqi xotiraga murojaat qilishni amalga oshirish talabi bilan murojaat qiladi.
   
4. 
   OS MB ga murojaatni bajaradi. Bu xuddi fayllarga murojaat qilish kabi oddiy bajariladi.
   
5. 
   Talab qilingan ma’lumotlartashqi xotiradan tizimni bufer sohasiga o’zatiladi.
   
6. 
   Ma’lumotlaramaliy programmalarni ishchi sohasiga jo’natiladi.
   
7. 
   Manitor amaliy programmaga so’rovni bajarish natijalarini xabarini beradi.
   
8. 
   Amaliy programma MB dan olingan ma’lumotlarustida kerakli amallarni bajaradi.
   

Adreslash usullari.

Bitta mashina ko’rsatmasi yordamida o’qish mumkin bo’lgan bitlar guruhi fizik yozuvlar deb ataladi. Fizik yozuvlar mashina xotirasining yacheykalarida saqlanadi va mashina adreslari yordamida identifikatsiyalanadi. Programmlar mantiqiy yozuvlarni kalitlar yordamida aniqlaydi. Programma uchun zarur bo’lgan ma‘lumotni mantiqiy yozuv kalitlari yordamida fizik yozuvlarni adreslarani aniqlaydi. Programma uchun zarur bo’lgan ma‘lumotni mantiqiy yozuv kalitlari yordamida fizik yozuvlarni adreslarini aniqlaymiz. Kalit qiymatlari juda ko’p bo’lganligi uchun mashina adreslar bilan munosiblikni aniqlash uchun xilma – xtl adreslash usulidan foydalanamiz. Kalit sifatida har bir yozuvda joylashgan piksellangan o’zunlikdagi maydonlardan foydalanamiz. Ba’zi hollarda kalit sifatida bir nechta maydon olinadi va bunda ulangan kalitlar hosil qilinadi. Fayllardagi yozuvlarni bir qiymatli aniqlash uchun albatta yagona kalit mavjud bo’lishi kerak va bunday kalitlar birlamchi kalitlar deb ataladi.
Yozuvlarni adreslashning quytsidagi usullari mavjud:

1. 
   Fayllarni ketma – ket saqlash usuli. Har bir yozuvni kaliti tekshiriladi. Bunday usul ko’p vaqtni talab etadi.
   
2. 
   Blokli qidirish. Agar yozuvlar kalit bo’yicha tartiblangan bo’lsa, fayllarni skanerlashda har bir yozuvni o’qib chiqish talab etilmaydi. Bunday xollada kerakli yozuvdarni topish uchun blokli qidirish usulidan foydalanamiz.bunda yozuvlar bloklarga guruhlanadi va har bir blok bir martadan tekshiriladi, kerakli yozuv qidirib topilguncha.
   
3. 
   Binar qidirish. Bunda soha o’rtasidagi yozuv topiladi va uning kaliti qidirish tartibi bilan solishtiriladi. So’ngra qidirish sohasi ikkiga ajratiladi va har bir yarmi alohida qidiriladi. Binar qidirish to’g’ridan – to’g’ri murojaat qurilmalarida ishlatib bo’lmaydi.
   

Predmet soha infologik tavsiflash usullari
Axborot tizimlarni ishlab chiqishdan asosiy maqsad qisqa vaqt ichida foydalanuvchilar uchun zarur bo’lgan ma’lumotchiqarib berishdan iborat. MB li axborot tizimlarni yaratish tizimli programma ta’minotini yaratishni usullaridan biridir.
Hozirgi kunda axborot tizimlarni loyihalash xilma–xil usullari mavjud. Umuman olganda, axborot tizimni programma ta’minotini yaratish iteraktiv harakterga ega. Axborot tizimlarni loyihalashni asosiy bosqichlari va ular orasidagi bog’lanish quyidagi chizmada keltirilgan:



PS – predmet soha; ILM – infologik model; DLM – datalogik model; MFM – ma’lumot fizik modeli; AT – axborot tizimi;
AT loyihalashni 1 – bosqichida predmet sohasida mantiqiy axborot to’zilmasini quramiz. U PS ni va foydalanuvchini talablarini o’zida mujassamlashtiradi. Bunda biz aniq MBBT ga bog’lanmagan ravishda bu ishlarni bajaramiz, ya’ni PS ni axborot-logik tavsifi bajariladi. Bu bosqich infologik model qurish bosqichi deb ataladi. MBBT vositasi yordamida ma’lumotmantiqiy bog’lanishlarini tashkil qilish ma’lumotlarbazasini DLM ini bildiradi.bu model yordamida ma’lumotlarelementlari orasidagi mantiqiy bog’lanishlarni aks ettiradi. DLM ni ma’lumotsaqlash muhiti bilan bog’laydigan bosqich ma’lumotfizik modeli deyiladi.