O'zbekiston respublikasi oliyta’lim, fan vainnovatsiyalar vazirligi

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O'RTA MAXSUSTA'LIM VAZIRLIGI
O'RTA MAXSUS PROFESSIONAL TA'LIMNING
50710101- Kimyoviy texnologiya (ishlab chiqarish turlari bo'yicha)
mutaxassisligi bo'yicha
YUQORI MOLEKULYAR BIRIKMALAR KIMYOSI VA TEXNOLOGIYASI FANIDAN
O'QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar) nomi: Texnik-texnolog
O'quv rejadagi tartib raqami: 2.14
Ajratilgan soat: 80
Toshkent - 2023

1. 
   Professional ta'limni rivojlantirish instituti tomonidan ISHLAB CHIQILDI VA TASDIQLASHGA TAQDIM ETILDI.
   
2. 
   O'zbekiston Respublikasi Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy va o'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi yo'nalishlari bo'yicha o'quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi kengashning 2023-yil 25-sentyabrdagi 5-son yig'ilishida ma'qullangan va Vazirlikning 2023-yil 29- sentyabrdagi 438- son buyrug'i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI.
   

Tuzuvchilar:

B.K.Muminov
H.Mirxalikov
M.A.Mavlanova
L.A.Bayjumanova
Toshkent kimyo texnologiya instituti huzuridagi Angren texnologiya texnikumi O'TIBDO'
Toshkent kimyo texnologiya instituti huzuridagi Angren texnologiya texnikumi ICHTBDO'
Toshkent kimyo texnologiya instituti huzuridagi Angren texnologiya texnikumi o'qituvchisi
Toshkent kimyo texnologiya instituti huzuridagi Angren texnologiya texnikumi o'qituvchisi

Taqrizchilar:

Dastur nomi	Yuqori molekulyar birikmalar kimyosi va texnologiyasi
Ajratilgan soat	80
Mavzularsoni	10
Dasturningmaqsadi	Monomerlar va polimerlarni sintez qilishning kimyoviy asoslari va ularni polimerlanish, sopolimerlanish, polikondensatlanish reaksiyalari orqali olinishi, tabiiy va sintetik kauchuk, rezina, sun'iy va sintetik tolalar plastik massalar, lak va bo'yoqlar ishlab chiqarish texnologiyasi bo'yicha bilimlarni egallash.
O'zlashtirish (o'qitish) natijalar	Yuqori molekulali birikmalar hosil qilishning umumiy qoidalari, polimer moddalarning fizik-kimyoviy xossalari, polimerlarni fizik-kimyoviy o'zgarishi va uning turlari, yuqori molekulali birikmalarning muhim vakillarini o'rganadi..
Bilimlar	-monomerlarning olinishi, tuzilishi va xossalari: qo'sh bog' tutgan monomerlarni, kislorod, oltingugurt azot va boshqa geteroatom tutgan monomerlarni, aromatik yadro tutgan monomerlarni olinish usullari, elektron tuzilishi, reaksiyaga kirishishi va fizik-kimyoviy xossalari; polimerlar sintez qilishning umumiy qoidalari: polimerlanish jarayonlari, sopolimerlanish jarayonlari, radikal polimerlanish, ionli polimerlanish, polikondensatlanish reaksiyalari; polimerlarni fizik-kimyoviy xossalari: polimerlarni molekulyar massasi, polimerlarning kristall holati, qovushqoq-oquvchan holati, vulkanlanish reaksiyalari, polimerlarni qotishi, poimerlarning chiziqsimon, tarmoqlangan va fazoviy tuzilishi polimerlarni xalq xo'jaligida qo'llanilishi.
Ko'nikmalar	Yuqori molekulyar birikmalar hosil qilishning umumiy qoidalarini; Polimerlanish jarayonlari, ularning turlari Polimerlarning molekulasini qayishqoqligi, sis-trans-holatlarini ahamiyatini o'rganish; Polimerlar plastifikatsiyasi, qovushqoq-oquvchan holati xossalari; Polimerlarning kimyoviy o'zgarishlarini turlari, bu o'zgarishlarning ahamiyati haqida tushunchaga ega bo'lish; Makromolekulalararo va molekulalarda boradigan reaksiyalarni o'rganish;
O'quv rejasiga muvofiq o'zaro bog'liq bo'lgan fanlarning nomi	Dasturni amalga oshirish o'quv rejasida rejalashtirilgan matematik va tabiiy (oliy matematika,informatika va axborot texnologiyalari, fizika, amaliy mexanika), umumkasbiy (fizik va kolloid kimyo, asosiy texnologik jarayon va qurilmalari, umumiy va noorganik kimyo) fanlaridan yetarli bilim va ko'nikmalarga ega bo'lishlikni talab etadi va fanini o'rganishga

	ushbu yo'nalish bo'yicha yetuk mutaxassis bo'lib yetishishga zamin yaratadi
O'qitishning tashkiliy shakli	N —nazariyta'lim; A -amaliyta'lim; NA -birgalikdatashkiletilgannazariyvaamaliymashg'ulotlar; MX -maxsusxonalardamashg'ulot
Dasturga qo'yilgan talab	Majburiy
O'qitish tili	Guruxgatayinlangandarstiliasosida
Baholash tartibi	Joriy baxolash tartibiga asoslanib
O'quvchilarning bilimva ko'nikmalarini baholash	Yozma,og'zaki, savol-javob, test, amaliytopshiriq

2. 
   O'quvdasturiningmazmuni
   

gk na iⁿ_{n S}h^a


ta'lim


a


m
a


Mavzularnomi


Mavzuningqisqachamazmuni


№


s
u

Yuqori molekulyar birikmalar haqida asosiy tushunchalar


YuMB lar, oligomer,polimerlar.Makromolekula va uning kimyoviy zvenosi.Polimerlarning tirik tabiatdagi roli.Polimerlar haqidagi fanning rivojlanish tarixi.


1


4


A


2


Polimerlarning
sinflanishi.


Polimerlarning kelib chiqishi, kimyoviy tarkibi va asosiy zanjir tuzilishiga qarab sinflanishi.Tabiiy, sun'iy va sintetik polimerlar.


A/L


2


8


4


Polimerlarning molekulyar massasi haqida tushuncha


Polimerlarning molekulyar massasi,molekulyar- massaviy taqsimlanishi va o'rtacha molekulyar massa tushunchasi.O'rtacha raqamli va vazniy molekulyar massalar.Polidsperslik darajasi.


A/L


3


8


4


Polimerlarni
sintezi.Radikal
polimerlanish.


Polimerlarni sintez qilishning asosiy usullari.Zanjirli va bosqichli
polimerlanish.Fotokimyoviy polimerlanish. Insiatorlar.Radiasion polimerlanish.Termik
polimerlanish.Radikal polimerlanish
bosqichlari.I ngibitorlar.


A/L


4


8


4


Radikal
polimerlanish
kinetikasi.


Radikal polimerlanish kinetikasiga ta'sir etuvchi omillar.Polimerlanish
termodinamikasi.Manomer tuzilishning


A/L


5


8


4

		polimerlanishga ta'siri.Yuqori konversiyada polimerlanish
6	Sopolimerlanish.	Sopolimerlanish haqida tushuncha.Sopolimerlanish reaksiyasi.Sopolimerlanishning Mayo-Lyuis tarkib tenglamasi. Sopolimerlanish konstantalari va ularni aniqlash usullari.Sopolimerlanish diagrammasi.Alfrey-Praysning Q-e sxemasi.	10	A/L	5
7	Ionli polimerlanish	Kation polimerlanish.Katalizatorlar va hamkor katalizatorlar. Kation polimerlanishda zanjir tuzilishi. Kation polimerlanish kinetikasi.Anion polimerlanish katalizatorlari.Koordinasion-ionli polimerlanish.Sigler-Natta katalizatorlari.	8	A	4
8	Polikondensatlanish	Polikondensatlanish reaksiyalarning xillari. Polikondensatlanishning yo'nalishi. Polikondensatlanish kinetikasi. Polikondensatlanish jarayondagi destruktiv reaksiyalar.Karozers tenglamasi. Polikondensatlanishning amaliy usullari.	8	A	4
9	Boshqa tur polimerlanish reaksiyalari.	Uchog'li manomerlar, karbonil guruhli birikmalar va izotsianatlarni polimerlanish. Siklik birikmalarni polimerlanishi.Metatezis (almashinish) mexanizmi bo'yicha sodir bo'luvchi polimerlanish reaksiyalari.Blok va payvand sopolimerlar olish.	8	A/L	4
10	Rezina mahsulotlari	Rezina texnika sanoati.Rezina qorishmalari ishlab chiqarish texnologiyasi.Rezina va nometal qismlarni ishlab chiqarish.Kauchuk ishlab chiqarish.Plastmassa buyumlar ishlab chiqarish.Chiqindilarni qayta ishlash.	10	A/L	5
Jami soat			80		40

2. 
   O'quvchilarning bilim va ko'nikmalarini baholash
   

O'quv dasturi davomida o'quvchilar tomonidan o'zlashtirilgan bilim va ko'nikmalar ichki nazorat bo'yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og'zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlardan iborat bo'lib, ular o'quv elementini o'zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va topshiriqlar qo'yilgan maqsadga hamohang bo'lishi lozim.

2. 
   Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro'yxati:
   

1. 
   Shavkat Mirziyoev "Milliy taraqqiyot yo'limizni qat'iyat bilan davom ettirib,yangi bosqichga ko'taramiz" Toshkent - "O'zbekiston"-2018.
   

2.Shavkat Mirziyoev "Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy baxodir" Toshkent - "O'zbekiston"-2018.

3. 
   Shavkat Mirziyoev "Erkin va farovon, demokratik O'zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz"Toshkent - "O'zbekiston"-2016.
   
4. 
   Shavkat Mirziyoev "Tanqidiy tahlil, qat'iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo'lishi kerak"Toshkent - "O'zbekiston"-2017.
   
5. 
   Shavkat Mirziyoev "Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta'minlash - yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi"Toshkent - "O'zbekiston"-2017.
   
6. 
   Shavkat Mirziyoev "Buyuk kelajagimizni mard va olijanob halqimiz bilan birga quramiz"Toshkent - "O'zbekiston"-2018.
   
7. 
   Shavkat Mirziyoev "Niyati ulug' xalqning ishi ham ulug', hayoti yorug' va kelajagi farovon bo'ladi"Toshkent - "O'zbekiston"-2019.
   
8. 
   Yusupov D., Turobjonov S.M., Kodirov X.E., Ikramov A., Karimov A.U. Organik kimyoning boshlangich asoslari. O'quv qo'llanma. Toshkent, 2006. - 290 b.
   
9. 
   Free Download Organic Chemistry (6th edition) written by Robert T. Morrison and Robert N. Boyd. 2013. - P.1283.
   
10. 
    University of South Florida, Pacific Lutheran University, Columbia University. 2014.-P.1255.
    

2. 
   Asqarov. Polimerlar fizikasi va kimyosi. - T.: O'zbekiston, 2006
   

12. 
    M.Asqarov, O.YOriev, N.YOdgorov. Polimerlar fizikasi va kimyosi. - T.: O'qituvchi, 1993.
    
13. 
    Rogovin Z.A. "Osnovbi ximii i texnologii ximicheskix volokon" M. Ximiya 1974 g.
    
14. 
    A.S.Maksumova, I.I. Ismailov. Polimernbie soli: sintez, svoystvo, primenenie. - T.: Universitet, 2002.
    

Internet saytlari
www.gov.uz - O'zbekistonRespublikasixukumatportali. http://www.xumuk.rU/encyklopedia/l 671 .html http://www.organicheskayahimiya.ph