O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O'RTA MAXSUSTA'LIM VAZIRLIGI
O'RTA MAXSUS PROFESSIONAL TA'LIMNING
50710101- Kimyoviy texnologiya (ishlab chiqarish turlari bo'yicha)
mutaxassisligi bo'yicha
KIMYOVIY ISHLAB CHIQARISH APPARATCHISI ISHLARI
FANIDAN
O'QUV DASTURI Kvalifikatsiya(lar) nomi: Texnik-texnolog
O'quv rejadagi tartib raqami: 2.13
Ajratilgan soat: 140
Toshkent - 2023
153
Professional ta'limni rivojlantirish instituti tomonidan ISHLAB CHIQILDI VA TASDIQLASHGA TAQDIM ETILDI.
O'zbekiston Respublikasi Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Oliy va o'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi yo'nalishlari bo'yicha o'quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi kengashning 2023-yil 25-sentyabrdagi 5-son yig'ilishida ma'qullangan va Vazirlikning 2023-yil 29- sentyabrdagi 438- son buyrug'i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI.
Tuzuvchilar:
B.K.Muminov
H.Mirxalikov
M.A.Mavlanova
L.A.Bayjumanova
Toshkent kimyo texnologiya instituti huzuridagi Angren texnologiya texnikumi O'TIBDO'
Toshkent kimyo texnologiya instituti huzuridagi Angren texnologiya texnikumi ICHTBDO'
Toshkent kimyo texnologiya instituti huzuridagi Angren texnologiya texnikumi o'qituvchisi
Toshkent kimyo texnologiya instituti huzuridagi Angren texnologiya texnikumi o'qituvchisi
Taqrizchilar:
Dastur nomi
|
Kimyoviy ishlab chiqarish apparatchisi ishlari
|
Ajratilgan soat
|
140
|
Mavzular soni
|
28
|
Dasturning maqsadi
|
Dasturnining maqsadi modda almashinish, mexanik sovutish jarayonlar nazariyasi, ushbu jarayonlarni amalga oshiruvchi jihozlar va qurilmalarning tuzilishi, ishlash prinsipi hamda ularni boshqarish, va jihozlar hisobini amaliy tomondan ishlatish hamda texnika xavfsizligi buyicha amaliyo'qitishdan iborat.
|
O'zlashtirish (o'qitish) natijalar
|
Moddaning fizik xossalarini va modda holatini uzgarishini belgilovchi kattaliklarni aniqlashda; haroratni aniqlashda termometr, modda zichligini aniqlashda ariometr va manometrlar bilan ishlashni biladi.
Nasoslar, kompressorlar va ventilatorlarni ishlatishni biladi.
Aralashtigichlarni ishlatishni biladi .
Maydalash mashinalarini ishlatishni biladi.
Gazlarni tozalashda filtrlashni biladi.
Issiqlik almashinish qurilmalari, "truba ichida truba"ni xarakteristikasini va ularni ishlatishni biladi.
Bug'latish jarayonida foydalaniladigan qurilmalarni ishlatishni biladi.
Uchoqlarni yuzalarini hisoblashni va ularni ishlash jarayonini biladi.
Rektifikatsion hisoblashni hamda kolonnada ishlash jarayonini biladi.
Tarelkali ekstraktorlar bilan ishlashni biladi.
Absorberlarni ishlatishni biladi.
|
Bilimlar
|
Respublikamizda kimyo sanoatining rivojlanishi;
organikmoddalarishlabchikarish, texnologik sxemalarini o'rganish;
noorganik moddalar ishlab chiqarish, texnologik sxemalarini o'rganish;
tarkibida azot bilan birikmalarning olinishi;
mineral o'gitlar texnologik sxemalarini o'rganish;
kaliyli o'gitlar ishlab chiqarish texnologik sxemalarini o'rganish;
mineral tuzlar olinishi;
mikro o'gitlar olinishi;
|
Ko'nikmalar
|
kimyoviy ishlab chiqarish texnologiyasini asosiy xomashyolarini;
smenani qabul qilish va topshirish;
kislotalar ishlab chiqarish texnoloiyasini;
mineral o'g'itlar ishlab chiqaish texnologiyasini;
bog'langan azot texnologiyasini;
fosforli o'g'itlar olinish texnologiyasi;
nasoslarning ishlashini aniqlash;
murakkab va aralashgan o'g'itlar texnologiyasini;
kaliyli o'g'itlar ishlab chiqarish texnologiyasi.
|
O'quv rejasiga muvofiq o'zaro bog'liq bo'lgan fanning nomi
|
Mahsulot ishlab chiqarish jarayonlari. Kimyo sanoati korxonalari uskuna va jihozlari fani.
|
O'qitishni tashkiliy shakli
|
A - Amaliy ta'lim;
MX - Maxsus xonada o'tkaziladigan mashg'ulot.
|
Dasturga qo'yilgan talab
|
- Majburiy
|
O'qitish tili
|
- Guruhda belgilangan o'qitish tili asosida
|
Baholash tartibi
|
- Baholash bo'yicha amaldagi tartib asosida
|
O'quvchilarning bilim va ko'nikmalarini baholash
|
- Yozma, og'zaki, savol-javob, test, chizma, amaliy topshiriq
|
2. O'quv dastur mazmuni
№
|
Mavzu nomi
|
Mavzuning qisqacha mazmuni
|
Jami
|
O' qitishning tashkiliy shakli
|
Mustaqil ta' lim
|
1.
|
Respublikamizda kimyo sanoatining rivojlanishi.
|
Kimyo tarmog'ini yanada diversifikatsiya qilish, yangi ishlab chiqarish quvvatlarini yaratish hamda ichki va tashqi bozorlarda talab yuqori bo'lgan mahsulotlar nomenklaturasini kengaytirish uchun to'g'ridan to'g'ri investitsiyalarni jalb qilish, yetakchi xorijiy institutlarni jalb qilgan holda zamonaviy ilmiy va loyiha bazasini yaratish, shuningdek, "O'zkimyosanoat" AJ korxonalarining moliyaviy barqarorligini oshirish.
|
4
|
N
|
2
|
2.
|
2019-2030 yillarda kimyo sanoatini rivojlantirish dasturi.
|
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti "Kimyo sanoatini yanada isloh qilish va uning investitsiyaviy jozibadorligini oshirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi qarorni imzoladi.
|
4
|
N
|
2
|
3.
|
Organik moddalar ishlab chiqarish.
|
Organik sintez sanoati, uni rivojlanishi va ahamiyati. Xom ashyo bazasi va dastlabki moddalar. Atsetilen. Plazma, piroliz va termik usuli bilan S2 N2olinishi.
|
8
|
N/A
|
4
|
4.
|
Organik
moddalarni tozalash va haydash usullari.
|
Organik moddalarni tozalashda kristallash, sublimatlash, ekstraktsiya va haydash usullaridan keng foydalaniladi.
|
4
|
N/A
|
2
|
5.
|
Organik moddalarni ishlab chiqarishda texnologik sxemalarn io'rganish.
|
Ventilatorlar va ularni turlari. Turbogaz pudagichlar (turbogazoduvka)larni ishlash jarayoni. Turbokompressorlar. Porshenli, Rotorli kompressorlar
|
4
|
A
|
2
|
6.
|
Noorganik moddalar ishlab chiqarish, texnologik sxemalarni o'rganish.
|
Cho'ktirish jarayoni. Filtrlash jarayoni. Gazlarni tozalash jarayoni.
|
8
|
N/A
|
4
|
7.
|
Mineral o'g'itlar ishlab chiqarish, texnologik sxemalarni o'rganish.
|
Asosan qishloq xo'jaligida, hosildorlikni oshirish maqsadida ekinzorlariga solish uchun ishlatiladi. O'g'it ishlatiladigan ikkinchi asosiy soha bu kimyo sanoatidir. Ayniqsa, natriy va kaliy tuzlari, masalan, CI, KC1 lar. Soda, xlorid kislota, potash, o'yuvchi natriy, o'yuvchi kaliy ishlab chiqarish uchun xomashyodir. Na2SO4 esa shisha, natriy sulfid, ftorid, kaliy va natriy dixromat, natriy fosfat ishlab chiqarishda xomashyo hisoblanadi.
|
10
|
N/A
|
5
|
8.
|
Mineral o'g'itlarning axamiyati
|
O'g'it ishlatish tufayli qishloq xo'jalik ekinlarining hosildorligini 50-60 % gacha oshirish mumkin bo'ladi. oziq-ovqatning taxminan chorak qismi, paxtaning esa teng yarmi faqat o'g'itlar evaziga olinmoqda
|
4
|
N
|
2
|
9.
|
Mineral o'g'itlarning sinflarga bo'linishi
|
O'g'itlar kelib chiqishi, qo'llanish sohasi, tarkibi, xossalari va olinish usullariga qarab sinflarga ajratiladi. Barcha o'g'itlar ikkiga:1) bevosita;2) bilvosita (tuproqni kimyoviy meliorizatsiyasi, pH ni to'g'rilash uchun ishlatiladi) o'g'itlarga bo'linadi.
|
4
|
N
|
2
|
10
|
Fosforli o'g'itlar ishlab chiqarish, texnologik sxemalarni o'rganish.
|
Muhitlarni isitish va sovutish. Bug'larni kondensatsiyalash.
|
4
|
N/A
|
2
|
11
|
Azotli o'g'itlar ishlab chiqarish, texnologik sxemalarni o'rganish.
|
Yuzali issiqlik almashinish uskunalari. Aralashtiruvchi, regenerativ issiqlik almashinish uskunalari. Issiqlik almashinish uskunalarini tanlash tamoyillari.
|
4
|
A
|
2
|
12
|
Kompleksli o'g'itlar ishlab chiqarish, texnologik sxemalarni o'rganish.
|
Issiqlik almashinish uskunalarini texnologik va gidravlik hisoblash tartibi.
|
6
|
N/A
|
3
|
13
|
Mikro o'gitlar olinishi.
|
Bir bosqichli bug'latish. Ko'p bosqichli bug'latish.
|
4
|
A
|
2
|
14
|
Ammiak va nitrat kislota ishlab chiqarish
|
Bug'latish qurilmalarining tuzilishi. Markaziy,tashqi sirkulyatsiyali, ajratilgan isitkichli,majburiy sirkulyatsiyali va issiqlik nasosli bug'latish qurilmalari.
|
4
|
A
|
2
|
15
|
Tarkibida azot bo'lgan brikmalarning olinishi.
|
Quvurliuchoq ishining asosiy kattaliklari. Uchoqlarning asosiy kurinishi.
|
4
|
A
|
2
|
16
|
Azotli o'g'itlar olinishi.
|
Azotli o'g'itlar olish uchun nitrat kislota, sulfat kislota, ammiak, uglerod (IV)- oksidi, kalsiy gidroksidi hamda kuchsiz nitrat kislota zavodining chiqindi (atmosferaga chiqarib yuboriladigan) gazlari xomashyo hisoblanadi..
|
6
|
N/A
|
3
|
17
|
Nitratli o'g'itlar olinishi
|
Modda almashinish asoslari. Molekular diffuziya. Konvektiv diffuziya.
|
4
|
N
|
2
|
18
|
Modda almashinish uskunalarining o'lchamlarini aniqlash.
|
Jarayonni harakatlantirivchi kuchi. Modda almashinish uskunalarining o'lchamlarini aniqlash.
|
4
|
A
|
2
|
19
|
Ammiakliselitrao'g'itla
riniolinishi
|
Ammoniyliselitranomibilanqishloqxo'jaligi
daishlatiladi.
Farg'onaazotlio'g'itlarkorxonasidasun'iytar
zdaishlabchiqariladi.
|
4
|
N
|
2
|
20
|
Absorberlarni
tuzilishi.
|
Absorberlarni tuzilishi. Plyonkali absorber. Nasadkali absorber. Tarelkali absorber. Suyuqlikni sochib beruvchi absorber. Desorbsiya maqsadi.
|
4
|
N
|
2
|
21
|
Binar va kup komponentli aralashmalarni rektifikatsiyalash.
|
Oddiy haydash. Fraksiyali haydash. Binar va kup komponentli aralashmalarni rektifikatsiyalash.
|
4
|
A
|
2
|
22
|
Rektifikatsion
kolonnalarni
hisoblash.
|
Rektifikatsion kolonnalar tuzilishi. Rektifikatsion kolonnalar turlari va ishlash jarayoni.Rektifikatsion kolonnalarni hisoblash.
|
6
|
N/A
|
3
|
23
|
Ekstraktorlar.
|
Suyuqliklarni ekstraksiyalash jarayoni maqsadi. Ekstraksiyalarning asosiy usullari. Ekstraktorlar.
|
4
|
N/A
|
2
|
24
|
Aralashtirish tindirish ekstraktorlari.
|
Aralashtirish tindirish ekstraktorlari. Kolonnaliekstraktorlar. Markazdan qochma kuch ta'sirida ishlaydigan ekstraktorlar.
|
4
|
N
|
2
|
25
|
Mineral tuzlarning xalq xo'jaligidagi ahamiyati va ishlatilishi
|
Mineral tuzlarning xalq xo'jaligidagi ahamiyati
|
6
|
N/A
|
3
|
26
|
Mineral tuzlarning asosiy funktsiyalari
|
Bizning tanamizda minerallar juda muhim rol o'ynaydi.Ularinson tanasi (asosan kaltsiy fosfatlari) suyaklarining shakllanishi va saqlanishida muhim tarkibiy qism vazifasini bajaradilar
|
4
|
N
|
2
|
27
|
Organik moddalarning turlari
|
Oqsillar. Murakkabligiga qarab, aniqlangan fizik-kimyoviy xususiyatlarga ega bo'lgan makromolekulalarni hosil qiluvchi aminokislotalarning chiziqli zanjirlari.Lipidlar Har xil turdagi yog'lar, ya'ni zich, gidrofobik molekulalarni tashkil etadigan uglevodlarning birikishi.
|
6
|
N/A
|
3
|
28
|
O'quv yurtiga yaqin bo'lgan kimyo sanoati korxonalari bilan tanishish
|
O'quv yurtiga yaqin bo'lgan kimyo sanoati korxonalari bilan tanishish va ishini o'rganish.
|
4
|
A
|
2
|
|
Jami
|
|
140
|
|
70
|
O'quvchilarning bilim va ko'nikmalarini baholash
O'quv dasturi davomida o'quvchilar tomonidan o'zlashtirilgan bilim va ko'nikmalar ichki nazorat bo'yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og'zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlardan iborat bo'lib, ular o'quv elementini o'zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va topshiriqlar qo'yilgan maqsadga hamohang bo'lishi lozim.
Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro'yxati:
1.Shavkat Mirziyoev "Milliy taraqqiyot yo'limizni qat'iyat bilan davom ettirib,yangi bosqichga ko'taramiz" Toshkent - "O'zbekiston"-2018.
2.Shavkat Mirziyoev "Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy baxodir" Toshkent - "O'zbekiston"-2018.
Shavkat Mirziyoev "Erkin va farovon, demokratik O'zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz"Toshkent - "O'zbekiston"-2016.
Shavkat Mirziyoev "Tanqidiy tahlil, qat'iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo'lishi kerak"Toshkent - "O'zbekiston"-2017.
Shavkat Mirziyoev "Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta'minlash - yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi"Toshkent - "O'zbekiston"-2017.
Shavkat Mirziyoev "Buyuk kelajagimizni mard va olijanob halqimiz bilan birga quramiz"Toshkent - "O'zbekiston"-2018.
Shavkat Mirziyoev "Niyati ulug' xalqning ishi ham ulug', hayoti yorug' va kelajagi farovon bo'ladi"Toshkent - "O'zbekiston"-2019.
Organik chemistry [ Francis A.Carey University of Virginia] fourth edition- 2012-2012
(darslik)
F.M.Shohidoyatov, H.O'.Xo'janiyozov, H.S.Tojimuhamedov "Organikkimyo" Fan vatexnologiyanashriyoti, 2014
Abdusamatov "Organikkimyo" Toshkent - 2005(darslik)
R.Ziyaev, A.A.Abdusamatov, S.Zakirov. "Organikkimvo" (Muammolima'ruzalarmatni) ToshdAU 2004.
R. Ziyaev. A. Abdusamatov. Organikkimyodanamaliylaboratoriyamashg'ulotlar. Tosh DAU - 2003.48 bet
12.Inorganic Chemistry" 6 edition ©2014 W. H. Freeman and Company 41 Madison
Ixtiyarova G.A. "Kimyo" Darslik, T.: O'zbekiston. 2020y.
Axmerov Q. Jalilov A. Sayfuddinov R. Akbarov A., Turobjonov S.M. "Umumiyvaanorganikkimyo" T. 0'zbekiston.2017 y.
Theodore L. Brown et all. CHEMISTRY the central science. United States of America, (Urbana-Chanmpaign), 2014 y.
Ixtiyarova G.A., Yoriyev O.M. Umumiykimyodanelektrondarslik. DGU 03425.2015 y.
Z.Salimov., T.Raxmonov " Neft- gaz qayta ishlash jarayonlari va uskunalari" 1-2- kismlari.Toshkent-2007
Z.Salimov., T.Raxmonov " Neft- gaz qayta ishlash jarayonlari va uskunalari"1-2- kismlari.Toshkent-2007
Internet manbalari
https://uz.wikipedia.org/wiki/Organik_kimyo http://tkti.uz/uploads/52984904d6 1585812089.pdf
https://hozir.org/iii-bolim-organik-kimyo-1-maruza-mavzu-organik-kimyo-fani-pred.html
https://n.ziyouz.com/books/kollej_va_otm_darsliklari/kimyo/Organik%20kimyo%20(A.Ab
dusamatov,%20R.Mirzayev,%20R.Ziyayev).pdf
|
