11
O’simlikning barg bandi uzun, 2-3 patsimon qirqilgan, guli ikki jinsli, to’pguli
murakkab soyabon, hasharotlar vositasida changlanadi. Urug’i mayda, ovalsimon,
qirrali, 1000 donasining vazni 1 g atrofida.
Madaniy sabzi navining ildizmevalari sersuv, naviga qarab yo’g’on-qisqa,
cho’ziq-ingichka bo’lishi mumkin.
Sabzining ildizmeva, barglari hamda urug’lari har xil maqsadlar uchun
ishlatiladi.
Sabzining ildizmevasida 1,5 foizgacha qand, kraxmal, pektin moddalari,
fosfatitlar, fermentlar, mineral tuzlar, 0,7 foizgacha yog’, efir moylari,
umbelliferon va yangi boshqa moddalar bor. Sabzi ildizmevasi servitaminligi bilan
ajralib turadi, uning tarkibida S, V
1
, V
2
, RR vitamini, karotin, shuningdek, fitoyen,
fitofluyen va likopinlar mavjud. Unda mineral tuzlardan kaliy, natriy, kalsiy,
magniy, temir, fosfor, yod kabilarni uchratish mumkin.
Sabzi urug’lari tarkibida 1,5 foiz efir moylari bor, ularning tarkibiga pinen, 1-
limonen, sineol, geranilasetat, karotol, laukol, azoron, flavon birikmalari, yog’ (13
foizgacha), daukosterin kabi moddalar bor.
Halq tabobati amaliyotida sabzining ildizmevalari bir qator hastaliklarni
davolashda ishlatiladi. Jumladan, sabzi siydik haydovchi, qovuqdagi tosh hamda
qumlarni nuratuvchi, surunkali yo’tal hamda zotiljamda nafli omil hisoblanadi,
ko’krak hamda jigar xastaligida foyda beradi. Bunda jaydari sabzining urug’lari
asosida tayyorlanadigan damlama ovqat hazm qilish organlarining faoliyatini
yaxshilaydi, yetishtiriladi haydash xususiyatiga ega, ayniqsa, buyrakda tosh
bo’lganda ijobiy natija ko’rsatadi. Sabzi turupi teri kuyganda foyda beradi, havfli
o’sma kasalligida ham sabzi sharbati ichish tavsiya qilinadi, shuningdek, uni tashqi
muolaja uchun ham qo’llaniladi.
Sabzi urug’lari kukun holida yoki damlama sifatida gijja haydovchi vosita
sifatida foydalaniladi.
Sabzidan teri kuygan, sovuq urganida, shuningdek, bitishi qiyin bo’lgan
yiringli yara va jarohatlarda ham foydalanish mumkin. Buning uchun ozor topgan
Bajardi
Rahbar
Yusupov A
Mustafaev R