O„zbekiston Respublikasi Sog„liqni Saqlash Vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Psixologiya Farmatsiya va sanoat farmatsiyasi fakulteti barcha yo„nalishlari talabalari uchun o„quv-uslubiy qo„llanma Toshkent-2018

Shaxsning ijtimoiylashuvi deganda bolaning psixologik, intellektual shaxsiy
rivojlanishida ijtimoiy tajribalarni o‟zlashtirishning natijalaridir, ya‟ni ta‟lim tarbiya
ta‟sirida psixik funksiyalarni o‟zgartirish, ijtimoiy ma‟naviy qadriyatlarni,
dunyoqarashni xulq-atvordagi norma va qonunlarni shakllantirishdan iborat.
Shaxs o‟z hayot yo‟lini, maqsadlarini kasbini mustaqil tanlash, o‟zining
psixologik va fiziologik xatti-harakatlarini boshqara olishi va amalda o‟z qobiliyati,
layoqatlaridan to‟la foydalana olishi, doim o‟zini mukammallashtirishga intilishi zarur.
Shaxsning o‟zi, o‟z xulq-atvori xususiyatlari, jamiyatdagi mavqeini tasavvur
qilishdan hosil bo‟lgan obraz - “Men” obrazi deb atalib, uning qanchalik adekvatligi
va reallikka yaqinligi shaxsning jamiyatdagi ijtimoiy mavqeini belgilaydi va uning
barkamollik mezonlaridan hisoblanadi.

---

33

“Men” obrazining ijtimoiy psixologik ahamiyati shundaki, u shaxs tarbiyasining
va tarbiyalanganligining muhim omilidir. Shu nuqtai nazardan olib qaraganda,
tarbiyaga shaxsni o‟zi o‟z sifatlari to‟g‟risidagi tasavvurlarini shakllantirish jarayonidir,
deb ta‟rif berish mumkin. Demak, har bir inson, o‟zligini qanchalik aniq va to‟g‟ri
bilsa, tasavvur qilolsa, uning jamiyat normalariga zid harakat qilish ehtimoli ham
shunchalik kam bo‟ladi, ya‟ni u tarbiyalangan bo‟ladi.
“Men” obrazining shakllanishi, rivojlanishi va o‟zgarishi ichki va tashqi
qoidalarga bog‟liq. Tashqi muhit (oila, maktab, rasmiy va norasmiy guruhlar) “Men”
obrazining shakllanishiga kuchli ta‟sir ko‟rsatadi. Ijtimoiylashuv jarayonida “Men”
obrazining shakllanishida oila asosiy rol o‟ynaydi.

Shaxs faoliyati va ijtimoiy xulq motivlari. 
Jamiyat bilan doimiy munosabatni ushlab turuvchi, o‟z-o‟zini anglab, har bir
harakatini muvofiqlashtiruvchi shaxsga xos bo‟lgan eng muhim va umumiy xususiyat -
bu uning faolligidir.
Faollik (lotincha “actus” - harakat, “activus” - faol so‟zlaridan kelib chiqqan
tushuncha) shaxsning hayotdagi barcha xatti-harakatlarini namoyon etishini
tushuntiruvchi kategoriyadir. Bu - oddiy qo‟limizga qalam olib, biror chiziqcha tortish
bilan bog‟liq elementar harakatimizdan tortib, toki ijodiy uyg‟onish paytlarimizda
amalga oshiradigan mavhum fikrlashimizgacha bo‟lgan murakkab harakatlarga
aloqador ishlarimizni tushuntirib beradi. Shuning uchun ham psixologiyada shaxs,
uning ongi va o‟z-o‟zini anglashi muammolari uning faolligi, u yoki bu faoliyat
turlarida ishtiroki va uni uddalashiga aloqador sifatlari orqali bayon etiladi.
Inson faolligining asosan ikki turi farqlanadi:
3-shakl