O„zbekiston Respublikasi Sog„liqni Saqlash Vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Psixologiya Farmatsiya va sanoat farmatsiyasi fakulteti barcha yo„nalishlari talabalari uchun o„quv-uslubiy qo„llanma Toshkent-2018

Shaxsning jamiyatdagi xulqini yoritishning jihatlari: 
Ichki sabablar: xatti-harakat egasining sub‟ektiv 
psixologik xususiyatlari. 
Tashqi sabablar: faoliyatning 
tashqi shart-sharoitlari va 
holatlari. 

---

41

“Men”ini shaxs va xodim sifatida namoyon eta olmaganliklarini kuzatish mumkin.
Bizningcha, ularning “Men kontseptsiyasi”dagi “psixologik men”i va “oilaviy men”ida
ta‟lim-tarbiya jarayoni bilan bog‟liq bo‟lgan etishmovchiliklar kuzatiladi.
Assertivlik ifodalangan insonlarda o‟z hayotining har bir lahzasida nima bilan
shug‟ullanishi va qaysi yo‟nalishda rivojlanishi lozimligini o‟zi hal eta olishi
kuzatiladi. Inson o‟zini o‟zi yaratadi va u “o‟zidan nimani yarata olgan bo‟lsa, shunga
aylanadi”, buni insondagi bunyodkorlik kuchi deb ko‟rsatsak xato qilmagan bo‟lamiz.
Assertivlik, inson shaxsiy xususiyatlarining uyg‟un birlashishi bo‟lib, unda
insonning aniq bir vaziyatda axloqiy jihatdan ma‟qullangan tabiati, muloqot, ko‟nikma
va malakalari haqidagi bilimlari pozitiv yo‟nalgan dunyoqarash pozitsiyasidan aniq bir
sa‟y-harakatlar ko‟rinishida ifodalanadi.
Assertiv xulq egasi bo‟lgan insonlar boshqa odamlarning hurmatini joyiga
qo‟yib, birovga ziyon keltiradigan ish qilmaydilar, ammo birovlar “o‟ynatmoq”chi
bo‟lsa, bunga aslo yo‟l qo‟ymaydilar. Tadqiqot davomida o‟tkazilgan diagnostik
suxbat, ijtimoiy-psixologik so‟rovnomalarning natijalari asosida shuni ko‟rsatib o‟tish
mumkinki, ijtimoiy hayot doirasida aynan shu xususiyat sababli ba‟zan nizoli
vaziyatlar yuzaga kelish holatlari kuzatiladi. Bu toifadagi insonlarda maqsadga erishish
ball hisobida yuqori ifodalangan bo‟lib, muxolif bo‟lganlarga ziyon etkazmasdan, ya‟ni
ularning qadriyatlari va nufuzlariga putur etkazmasdan ish ko‟radilar. Bu jihatdan
qaraganda, assertivlik ijtimoiy munosabatlar tizimining takomillashuvi uchun ham
xizmat qilib, jamoada In va Aut guruhlarning paydo bo‟lmasligi uchun xizmat qila
olishini kuzatish mum kin.
Assertivlik psixologiya fanining umumiy psixologiya, ijtimoiy-psixologiya va
pedagogik psixologiya kabi mustaqil sohalarining tadqiqot predmeti sifatida o‟rganilsa,
uning tizimli psixologik tasnifi yaratiladi. Bu esa, yoshlarimizga ta‟lim-tarbiya berish
jarayonida ilmiy-psixologik tadqiqotlarning natijalaridan foydalanish imkonini yaratib,
barkamol shaxslarni tarbiyalashda amaliy ahamiyat kasb etadi.