O’zbekiston respublikasioliy va o’rta-maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug'bek nomidagi o'zbekiston milliy universiteti

2.2. Lokal kompyuter tarmog'ini tashkil etishning xususiyatlari va ularning funksional guruxlari.

Har qanday kompyuter tarmogining asosiy vazifasi foydalanuvchiga axborot va xisoblash resurslarini takdim etishdir. Shu nuktai nazardan lokal xisoblash tarmogini serverlar va ishchi stanstiyalar majmui deb karash mumkin.

Server - tarmokka ulangan va undan foydalanuvchilarga ma’lum xizmatlar kursatuvchi kompyuter.

Serverlar ma’lumotlarni saklashi, ma’lumotlar bazasini boshkarishi, masalalarni masofadan kayta ishlashi, masalalarni bosib chikarishi va boshka bir kator vazifalarni bajarishi mumkin.

Ishchi stanstiya - tarmokka ulangan shaxsiy kompyuter, foydalanuvchi shu orkali axborot resurslariga kirib boradi.

Tarmokning ishchi stanstiyasi xam tarmok, xam lokal rejimida ishlaydi. U shaxsiy operastion tizim (MS-DOS, Windows va xokazo) bilan ta’minlangan amaliy vazifalarni xal etish uchun foydalanuvchini barcha zarur vositalar bilan ta’minlaydi. Server turlaridan biri - fayl-serverga (File Server) aloxida e’tibor berish kerak.Fayl-server tarmokdan foydalanuvchilarning ma’lumotlarini saklaydi va ularning ushbu ma’lumotlarga kirishini ta’minlaydi. Bu kompyuter katta xajmdagi tezkor xotiraga, katta xajmdagi kattik diskka ega.U maxsus operastion tizim boshkaruvi ostida ishlaydi.Fayl-server kuyidagi vazifalarni bajaradi: ma’lumotlarni saklash, ma’lumotlarni arxivlash, ma’lumotlar uzgarishini sinxronlash, ma’lumotlarni uzatish.Kupgina vazifalarni bajarishda bitta fayl-serverdan foydalanish kamlik kiladi. Bu paytda tarmokka bir kancha fayl-serverlar kushilishi mumkin.

Axborot tizimlari kompyuter tarmoklari bazasida yaratilgan, u kuyidagi vazifalar echimini xal etadi: ma’lumotlarni saklash, kayta ishlash, foydalanuvchining ularga kirishini ta’minlash va ma’lumotlarni kayta ishlash natijasini uzatish.Markazlashgan kayta ishlash tizimida bu vazifalarni markaziy EXM (Mainframe, Host) bajaradi. Kompyuter tarmoklari ma’lumotlarni kayta taksimlab, kayta ishlashni amalga oshiradi. Bu xolatda ma’lumotlarni kayta ishlash ikki ob’ekt: mijoz va server urtasida taksimlanadi.

Mijoz (klient) - vazifa, ishchi stanstiya yoki kompyuter tarmogidan foydalanuvchi.

Mijoz ma’lumotlarni kayta ishlash jarayonida kiyin ishlarni bajarishi, faylni ukishi, ma’lumotlar bazasida axborot izlash uchun serverga surov junatishi mumkin.

Ilgaritdan belgilangan server mijozdan tushgan surovni bajaradi. Server xamma foydalanadigan ma’lumotlarni saklaydi ushbu ma’lumotlarga kirishni tashkil etadi va mijozga ma’lumotlarni beradi.

Mijoz olingan ma’lumotlarni kayta ishlaydi va kayta ishlangan natijalarni foydalanuvchiga kulay kurinishda takdim etadi. Bunday tizimlar uchun mijoz-server yoki mijoz-server arxitekturasi atamasi kabul kilingan.

Mijoz-server arxitekturasidan bir darajali lokal xisoblash tarmogida, shuningdek ajratilgan serverli tarmokda foydalanish mumkin.

Bir darajali tarmok. Bunday tarmokda ishchi stanstiyalar uzaro ta’sirini boshkarishning yagona markazi yuk va ma’lumotlarni saklash uchun yagona kurilma mavjud emas.

Tarmok operastion tizimi barcha ishchi stanstiyalar buyicha tarkalgan. Xar bir tarmok stanstiyasi xam mijoz, xam server vazifasini bajarishi mumkin. U boshka ishchi stanstiyalaridan olingan surovlarga xizmat kursatishi va uz surovlarini tarmokka junatishi mumkin. Bir darajali tarmokning afzalligi: narxi arzon va uta ishonchli.

Bir darajali tarmokning kamchiligi:

• 
  Tarmok ish samaradorligining stanstiyalar soniga boglikligi;
  
• 
  tarmokni boshkarish murakkabligi;
  
• 
  axborotni ximoyalash kiyinligi;
  
• 
  stanstiyalar dasturiy ta’minotini yangilash va uzgartirishning kiyinligi.
  

Bu xildagi tarmoklar LAN tastic, NetWare Lite tarmok operastion tizim bazasida keng kullaniladi.