«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

Mustahkamlash quvurlarini perforatsiyalash.
Quduqqa mustahkamlash 
quvurlari tushirilgandan va sementlangandan so’ng neft va gaz oqimini vujudga 
keltirish uchun mahsuldor qatlam bilan quduq orasidagi o’zaro bog’liqlikni (agar 
quduq tubigacha ishlatish quvurlari birikmasi tushirilgan yoki mahsuldor qatlam 
qarshisiga sementlangan xvostovik o’rnatilgan bo’lsa) tiklash zarur. So’ngra 
qatlamdan quduqqa gaz (yoki neft) kirib kelishi uchun quduqni to’ldirib turgan 
yuvuvchi suyuqlik ustunidan bo’ladigan bosim miqdorini qatlam bosiminikidan 
kamaytirish lozim. 
Mahsuldor qatlam bilan quduq orasidagi aloqa unga tushirilgan mustahkamlash 
quvurlari birikmasini va sement halqani teshish orqali o’rnatiladi. Bu jarayon 
quvurlar birikmasini perforatsiyalash 
deb nomlanadi. 

---

51 
Hozir quvurlarni perforatsiyalashning turli usullari mavjud. O’qli teshgich 
yordamida teshik hosil qilishda poroxli zaryadlar yordamida otiladigan po’lat o’qlar 
bilan mustahkamlovchi quvurlar birikmasi va sement halqa teshiladi. Bu maqsadda 
maxsus apparatlar ― teshgich (AXP, PPZ, SSP va TPK) lardan foydalaniladi. 
Quvurlarni perforatsiyalashning torpedali usulida yig’ma yo’naltirilgan 
torpedalar va portlovchi umumiy ta’sirli torpedalardan foydalaniladi. Qatlamdagi 
flyuid oqimini jonlantirish maqsadida unga bosim akkumulyatori va bosim poroxli 
generatori yordamida termogazkimyoviy ta’sir qilish ham quvurni torpedalash 
usulining bir ko’rinishidir. Poroxning yonishidan hosil bo’lgan gazlar qatlam ichiga 
quduqdagi suyuqlikni haydaydi, suyuqlik jinslardagi tabiiy darzliklarni kengaytiradi 
(uzunligi 1 m ga etadi) va yangilarini hosil qiladi. Suvli va neftli gorizontlar 
oralig’iga o’rnatilgan sement halqa (suvto’sgich) qalinligi kam bo’lganda hosil 
bo’lgan darzliklar orqali suv neft qatlamiga o’tishi mumkin. SHu sababli sement 
halqani darzlanishdan saqlash maqsadida uni teshishni sementlash tugagandan 6-10 
soat keyin amalga oshirish mumkin. Qatlamlarni ochishda, shuningdek, portlovchi 
(fugas) torpedalarining (yer yuzasi va suv ostida portlaydigan portlovchi moddalar 
zaryadi) TSH va TSHT turidagi shashkali torpedalaridan ham foydalaniladi. 
Qatlamni sifatli ochishda zaryad diametrining quvur diametriga nisbati 0,3-0,34 
bo’lgan zaryadlar ishlatiladi. 
O’qsiz perforatsiyalash
kumulyativ (yo’naltirilgan) zaryadlar yoki qumli 
suyuqlik oqimi (qum-suv oqimli perforatsiyalash) yordamida amalga oshiriladi. 
Yo’naltirilgan perforatsiyalashda quvurlar birikmasi devoriga va sement halqaga 
maxsus zaryadlarning portlashidan hosil bo’lgan yo’naltirilgan gaz oqimi va erigan 
metallar borib uriladi. Bu oqim katta teshuvchi kuchga ega bo’lib, mustahkamlovchi 
quvurlar birikmasida va sement halqada teshiklar hosil qiladi. Bundan tashqari, 
qizigan gaz oqimi qatlamga kirib, quduq tubi zonasidagi jinslarda uzun kanallar hosil 
qiladi va ularning filtratsiya xususiyatlarini yaxshilaydi. 
Keyingi yillarda quvurlarni qum-suv oqimli teshgich yordamida perforatsiyalash 
keng tarqaldi. Ayniqsa ko’p kolonnali konstruktsiyaga ega bo’lgan quduqlarni 
perforatsiyalashda hamda qatlamni gidravlik yorishda va quduq tubi zonasiga kislota 
bilan ishlov berishda bu usulning imkoniyatlari ko’pligi ma’lum bo’ldi. Qum-suv 
oqimli teshgich yon devori yuzasida qattiq qotishmali uchliklar joylashtirilgan qalin 
quvurdan iborat. Bunday uchliklardan yuqori tezlikda chiqayotgan qum tashuvchi 
suyuqlik oqimi mustahkamlovchi quvurda, sementli halqada va tog’ jinsida teshiklar 
ochadi. 
Quvurni perforatsiyalashning o’qsiz usuli hozirgi vaqtda amaliyotda o’qli va 
torpedali perforatsiyalash usullarining o’rnini to’liq egalladi. Quvurning 1 m 
uzunligidagi teshiklar zichligi (1 m intervaldagi teshiklar soni) quduq 
mahsuldorligiga to’g’ri proportsionaldir. Quvurdagi teshiklar sonini tanlashda 
mahsuldor qatlamni tuzuvchi jinslarning tarkibiga va ularning kollektorlik 
xususiyatlariga e’tibor beriladi. Bo’sh qumlardan tarkib topgan va yaxshi 
o’tkazuvchanlik xususiyatiga ega bo’lgan qatlamlar qarshisidagi teshiklar zichligi 

---

52 
kichik (1 m intervalda 4-6 ta teshik) bo’ladi. Turli tarkibli zich tuzilgan jins-
kollektorlar qarshisida teshiklar zichligi ortadi. 
Quvurlar teshiladigan intervallar chuqurligi va teshiklar soni burg’ilash 
korxonasi bosh geologi farmoyishi bilan belgilanadi va amalga oshiriladi. 
Teshiladigan interval chuqurligini aniqlash muhim bo’lib, noaniq bajarilgan ishlar 
mahsuldor qatlamning ochilmay qolishiga sabab bo’ladi. Quvurni perforatsiyalash 
oralig’i chuqurligini aniqlash ishonchliligi kon-geofizik tadqiqotlarinikidan yuqori 
bo’lmog’i lozim. Xatolik 2000 m gacha chuqurlikda 1,0 m dan, 2000 m dan chuqur 
quduqlarda 1,5 m gacha bo’lishi mumkin. 
Mahsuldor qatlamlar 3500 m dan chuqurda joylashganda quduqni 
perforatsiyalash oralig’ini belgilash aniqligi ko’pgina hollarda etarli bo’lmaydi, 
ayniqsa qatlam qalinligi kam bo’lsa, xatolik yanada oshadi. Mahsuldor gorizontning 
joylashish chuqurligini aniqlash ishonchliligini oshiradigan maxsus metod mavjud 
bo’lib, u «radioaktiv reper metodi» deb nomlanadi. Bu metodga ko’ra o’z-o’zidan 
qutblanish (PS) va solishtirma qarshilik (KS) egri chiziqlarini yozish jarayonida 
tarkibida ma’lum miqdorda radioaktiv moddalar bo’lgan maxsus o’q otiladi, o’q 
otilgan joy diagrammada qayd qilinadi. O’q quvur teshiladigan joydan 30-70 m 
masofada otiladi. Perforatsiyalash ishlarini bajarishdan avval gamma-karotaj metodi 
bilan radioaktiv o’qning joylashgan o’rni belgilanadi va kabelga maxsus belgi 
qo’yiladi. Quvurni perforatsiyalash oralig’ining chuqurligi va keyin bajariladigan 
hisoblashlar shu belgidan olinadi. 
Bu metod yordamida 3500 m dan chuqur quduqlarda qatlam joylashgan 
intervallar 10-20 sm gacha aniqlikda topiladi.