«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

Quduqni o’zlashtirish.
Neft va gaz quduqlarini ishlatishga topshirishdan oldin 
qatlamdagi suyuqlik yoki gaz oqimini harakatga keltirish lozim. Qatlamdagi neft va 
gaz oqimini quduq tomon harakatlnishi uchun undagi gidrostatik bosim qatlamdagi 
bosimdan kam bo’lishi kerak. Qatlam flyuidlarining quduqqa kirib kelishi ko’pgina 
xollarda qatlamga shimilgan gil eritmasi zardobining va qumning miqdoriga hamda 
quduq tubining tozaligiga bog’liq. Shu sababli, quduqqa suyuqlik yoki gaz oqimini 
keltirish uchun quduqni zichligi kam bo’lgan suyuqlik va havo (gaz) bilan yuvish 
yoki quduqdagi suyuqlik sathini pasaytirish lozim. Quduq filtrgacha (quvurning 
teshilgan joyigacha) tushirilgan nasos-kompressor quvurlari birikmasi orqali 
yuviladi. 
Qatlam bosimi bilan quduq tubi bosimidagi farq qanchalik katta bo’lsa, 
qatlamdan quduqqa suyuqlik va gaz shunchalik shiddat bilan kirib keladi. Qatlam 
bosimi yuqori bo’lgan (favvorali) quduqlarni o’zlashtirishda ham suzg’ichgacha 
nasos-kompressor quvurlari tushiriladi va uning og’ziga favvoraviy armatura 
o’rnatiladi. So’ngra ishlatish kolonnasi bilan ko’targich quvurlari oralig’iga suv 
haydaladi. Gil eritmasi suv bilan siqilib, ko’targich quvurlari orqali yer yuzasiga 
chiqadi. Agar bu usulda favvoralanish yuz bermasa, u holda suv neft bilan 
almashtiriladi. Shunda ham favvoralanish yuz bermasa, unda quduqqa havo yoki gaz 
haydaladi. Qayd qilingan metodlarni qo’llash natija bermasa, kompressor yordamida 
quduqdagi suyuqlik sathi pasaytiriladi. 

---

53 
Kuchsiz sementlangan jinslardan tarkib topgan qatlamlardagi hamda ostki 
suvlari bo’lgan ob’ektlardagi quduqlarni o’zlashtirishda qatlamga beriladigan 
bosimni keskin kamaytirmaslik kerak. Gaz quduqlarini o’zlashtirishda gaz oqimini 
vujudga keltirishdan avval quduq tubini tozalash maqsadida (agar quduqdagi 
gidrostatik bosim qatlam bosimidan pasayib ketishi oqibatida gaz otqini hosil bo’lish 
havfi bo’lmasa) gil eritmasi suv bilan almashtiriladi. SHundan so’ng quduqqa 
favvoraviy quvurlar birikmasi tushiriladi, u orqali quduq tubidan og’zi tomon gaz 
harakatlanadi. Favvoraviy quvurlar quduqqa tushirilmagan bo’lsa, gaz oqimini 
jonlantirish quduqdagi suyuqlik sathini pasaytirish orqali amalga oshiriladi, bunda 
qatlam va quduq tubi bosimlarining farqi quduq tubi devoridagi gil qobiqni buzishga 
va quduqdagi suyuqlik ustuni bosimidan ustun kelishi uchun etarli bo’ladi, bunday 
sharoitlarda qatlamdan gaz oqimi quduq tomon harakatlanadi. Gaz oqimi harakatlana 
boshlaganda suyuqlik sathini pasaytirish to’xtatiladi va quduqda qolgan suyuqlik 
havo oqimi bilan yer yuzasiga chiqarilib, quduq tozalanadi. Favvoraviy quvurlar 
birikmasi tushirilgan bo’lsa, gaz qudug’ini jonlantirish siqilgan havo yoki gaz bilan 
siqish orqali amalga oshiriladi. 
Haydash quduqlarini o’zlashtirish jarayoni quduqlarda neft va gaz oqimini 
harakatga keltirish ishlaridan farqlanadi. Bunday quduqlarning asosiy vazifasiga 
rejalashtirilgan hajmdagi suvni qatlamga haydash kiradi. SHunga ko’ra haydash 
quduqlarini o’zlashtirish juda murakkab bo’lib, quduq tubi zonasini turli 
cho’kindilardan tozalash, xlorid kislota bilan qayta ishlash tadbirlari ko’rilgandan 
so’ng ham ko’zlangan maqsadga erishib bo’lmaydi. U vaqtda quduqning suyuqlik 
qabul qilaolishini oshirish uchun qatlamda gidravlik yorish, qum-suvli 
perforatsiyalash, torpedalash va sh.k. ishlar amalga oshiriladi. 
Amaliyotda qatlam bosimi past bo’lgan zonalarda joylashgan quduqlarni 
o’zlashtirish oson kechadi. Shu sababli quduq o’zlashtirilayotgan maydondagi 
qatlamlar bosimini pasaytirish maqsadga muvofiq bo’ladi, buning uchun quduqni 
o’zlashtirish boshlangunga qadar qo’shni haydash quduqlariga suyuqlik haydash 
to’xtatiladi. 
Ishlatish quduqlarini o’zlashtirishda neft, gaz va suv quduqda namoyonlanganda 
ulardan laboratoriya tadqiqotlari uchun namuna olish zarur.