P. O. Box 126, Richmond, Surrey tw9 2UD, uk
Yüklə 9,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şirkəti-əbdan
250 rin çıxarılmasına səbəb olmuşdur. Məsələn, İmam Malik belə rəvayət edir: “Rəbiə ibn Əbdürrəhman bir dəfə Səid ibn Müseyyib- dən soruşur: “Qadının bir barmağına nə qədər düşür?” ∗ Deyir: “On dəvə.” Yenə soruşur: “Bəs iki barmağa?” Cavab verir: “İyirmi dəvə.” Təkrar sual edir: “Üç barmağa bəs nə qədər düşür?” Səid deyir: “Otuz dəvə.” Rəbiə bir daha so- ruşur: “Yaxşı, bəs dörd barmaq necə, nə qədər qanbahası verilməlidir?” Səid: “İyirmi dəvə”, – deyə cavab verir. Rəbiə Səidə baxır: “Yəni, yaraları çoxalıb, müsibəti şiddətləndikcə ağlı azalır (qanbahası miqdarı azalır).” Səid ona deyir: “Sən iraqlısanmı? (Yəni, İraqda Əbu Hənifənin başçılıq etdiyi “rəy” məktəbindənsənmi?)” Rəbiə deyir: “Əksinə, ehtiyatlı davranan alim, ya da öyrənən nadanam!” Səid deyir: “Bu Sünnədir (yəni, mən Sünnəyə əsasən danışıram), qardaşoğ- lu!” 1 Alimlər bildirmişlər ki, burada Sünnə dedikdə Mədinə əhlinin görüşü nəzərdə tutulur! Söhbət Peyğəmbərdən (Ona Allahın xeyir-duası və salamı olsun!) bizə səhih və aşkar istinadla gəlib çat- mış Sünnədən (hədisdən) getmir... Rəbiənin etirazı, şübhəsiz ki, doğrudur. Səidin verdiyi ca- vab da bu etirazın həqiqiliyinə xələl gətirə bilmir. Etiraza tuş gəlməmək üçün ölüm və ya yaralanma halında qadın və kişiyə eyni qanbahasını vermək lazımdır. Tutarlı sayılan bu ∗ Yəni, bir barmağı yaralanarsa, nə qədər qanbahası ödənməlidir – tər- cüməçinin qeydi. 1 İmam Malik. Müvətta, “Qanbahası” fəsli, bab № 11. 251 görüş hənəfiləri ittiham etməyə əsas vermir. Zəif hədislər əqli dəliləri puça çıxara bilməz. Yeri gəlmişkən, deyim ki, Şeyx Əllamə Yusif əl-Qərdavi (anadan olub – 1926) fiqhi “ixtilaf”ın mahiyyəti və təsirləri haqda sanballı yazı qələmə alıb. Onu burada dərc etmək mənim üçün çox xoşdur. Ağıl sahibləri və şəriətin məq- sədlərindən baş çıxaranlar üçün faydalı yazıdır. Belə insanlar “ixtilaf”dan təfriqə qayırmazlar, “ixtilaf”ları bölünmə vasitə- sinə çevirməzlər. Onsuz da, ümmət tarix boyu təfriqə və par- çalanmadan əziyyət çəkmişdir. Düşmən də bundan faydalana- raq müsəlmanların axırına çıxmaq istəmişdir... 252 İctihad məsələlərində qətiyyətlə “yox” deməyin! Ustad Yusif əl-Qərdavi yazır: “Bir neçə məna daşıyan və fərqli izahlara açıq olan ic- tihad məsələlərində qəti fikir söyləməkdən çəkinmək mü- bahisəli mövzulara görə islam dəvətçiləri arasında yaranmış məsafəni, bəlkə də, qısaldacaqdır. Həmçinin, başqalarının belə məsələlərə dair görüşlərini inkar etməmək bu məsafəni qı- saldan əsas amildir. Bu səbəbdən alimlərimiz demişlər: “İctihad məsələlərinə görə kimsə kimisə inkar edə bilməz. Müctəhid digər müctəhidin fikirlərini inkar etməməlidir. “Müqəllid”in də (təqlidçinin) digər “müqəllid”i inkar etmək haqqı yoxdur, o ki qaldı bir müctəhidi inkar etsin”. Şeyxülislam İbn Teymiyyədən (Allah rəhmət etsin!) soruşurlar: “İc- tihad məsələlərində bəzi alimləri təqlid edən və ya mövcud iki yanaşmadan (görüşdən) birini əsas götürən şəxs məzəm- mətə layiqdirmi? Ona digər görüşlərdən istifadəni qadağan etmək olarmı?” Alim belə cavab verir: “Allaha həmd olsun! İctihad mə- sələlərində bəzi alimlərin dediklərinə riayət edənləri bu sə- bəbdən qınamaq olmaz. İki görüşdən birinə əməl edəni məzəmmətləmək yolverilməzdir. Əgər bir məsələ ətrafında iki görüş (yanaşma) mövcuddursa və bir insana onlardan biri üstün tutulmağa daha layiq görünürsə, ona əməl edə bilər. 253 Əks halda, üstün tutulmağa ən layiq görüş haqda etibar et- diyi alimləri təqlid etməlidir. Doğrusunu Allah bilir” 1 . Həmçinin, Şeyxülislama belə bir sual verilmişdi: “Bir şəxs müsəlmanların əmiri təyin edilir. Bu əmirin məzhəbində “şir- kəti-əbdan” ∗ caiz ∗∗ hesab olunmadığı halda o, insanlara bunu (“şirkəti-əbdan”ı – mütərcim) qadağan edə bilərmi?” Belə cavab verir: “Həmin əmir ictihada açıq bu və bən- zəri məsələləri qadağan edə bilməz. Belə ki, bu cür məsəl- ləri qadağan edən nə bir ayə, nə bir hədis, nə icma ∗∗∗ , nə də bu qəbildən bir dəlil vardır. Alimlər bu cür məsələlərin caiz olmağı haqda çox danışmışlar. Bütün məmləkətlərdə mü- səlmanlar bu cür şərikliklər qururlar. Habelə, hakim (qazı) bu qəbil məsələlər haqda başqaları- nın çıxardığı hökmü inkar etməməlidir. Nə bir alim, nə də bir müfti belə məsələlərdə insanları özünə təhkim edə bilməz. 1 Şeyxülislam İbn Teymiyyə. Fitvalar toplusu, cild XX, səh. 207. ∗ Şirkəti-əbdan: İki və daha artıq insanın müəyyən bir işdə (odun- çuluq, ovçuluq, faydalı qazıntıları çıxarma və s.) şərik olmalarıdır. Əldə olunan gəlir razılaşdıqları şərtlərə əsasən bölünür. İmam Şafei bu cür ortaqlığı məqbul hesab etmədiyi halda digər üç məzhəb imamı edirlər – tərcüməçinin qeydi. ∗∗ Caiz: (ərəb. “icazəli”). Fiqh termini olub şəriət baxımından icrası qadağan olunmayan əməli, işi ifadə edir – tərcüməçinin qeydi. ∗∗∗ İcma: İslam alimlərinin dini bir məsələnin şəriət statusu ətrafında yekdil qərara gəlmələri və bütün müsəlmanların bu qərarı qəbul etmələ- rini ifadə edən termin; konsensus; müsəlman hüququnun (fiqhin) üç mənbəyindən biri. Azərbaycan dilindəki “icma” sözü ilə qarışıq sa- lınmamalıdır – tərcüməçinin qeydi. Yüklə 9,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|