P. O. Box 126, Richmond, Surrey tw9 2UD, uk
Yüklə 9,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
258 Təqlidi qadağan etsələr də, özləri təqlidçidirlər! Elmdən bixəbər kəslər ancaq bir görüşdən, nöqteyi-nəzər- dən yapışarlar ki, bu da qəbuledilməzdir. Onlar yalnız bir şeyxin (alimin) görüşlərindən istifadə edir, təkcə bir mək- təblə kifayətlənirlər. Başqalarının görüşünü əsla dinləməzlər, əks nöqteyi-nəzərlərin müqayisəsini aparmazlar, digər mək- təblərin fərqli fikirlərini nəzərə almazlar. Təəccüblüsü budur ki, təqlidi qeyri-məqbul davranış he- sab edən bu insanlar özləri təqlidçidirlər; onlar əvvəlki imamların təqlid edilməsinə qarşı çıxsalar da, nədənsə özləri indiki dövrün bəzi alimlərinin təqlidçilərinə çevriliblər. Onlar məzhəbləri inkar edirlər, amma özlərinə aid beşinci məz- həb yaratmışlar; onlar həmin “məzhəb”i beyinlərə yeritmək üçün hamı ilə vuruşur, ondan qeyri məzhəbləri rədd edir- lər. Və bu insanlar ənənəvi kəlam elminin üstündən xətt çəksələr də, yeni kəlam elmi təsis etmişlər. Bu “kəlam el- mi”nin işi-gücü əqidədə mübahisə etmək “sevgi”sini qəlblərə aşılamaqdan ibarətdir! Bu insanların həqiqətə dair təsəvvürləri korların fil haq- qındakı təsəvvürlərinə oxşayır. Qədim hind nağılında deyilir: “Filin ayrı-ayrı yerlərinə toxunan korların hər biri elə tə- səvvür edir ki, fil elə toxunduğu hissədən ibrətdir”. 259 Həmin kəslər bir az geniş düşünsələr, görəcəklər ki, mə- sələ zənn etdiklərindən daha mürəkkəbdir, müxtəlif yanaş- malara açıqdır; görüşlər hər nə qədər müxtəlif olsa da, on- ları məqbul hesab etmək mümkündür. Mühüm olanı budur ki, insaflı davranıb, təəssübkeşliyi bir qırağa ataq, başqaları- nın da dediyini dinləyək. Nə bilirsən, bəlkə də, məhz on- ların dediyi daha doğrudur. Neçə-neçə insaflı tədqiqatçı biləndə ki, bu və ya digər problem haqda bir neçə mötəbər alimin fərqli görüşləri mövcuddur, təəssübkeşlikdən əl çəkmişlər. Misal üçün götürək həcdə daş atmaq məsələsini. Bəziləri deyir ki, günəş əyilməkdən qabaq daş atanların həcci Sünnə- yə əks davrandıqları üçün batildir. Səhabələrdən Cabir deyib: “Peyğəmbər (Ona Allahın xeyir-duası və salamı olsun!) qurban kəsilən günü züha vaxtında, sonrakı günlərdə isə günəş səmada əyildik- dən sonra daş a tdı” 1 . Vəbərə deyib: “İbn Ömərdən (Allah ondan razı qalsın!) soruşdum: “Daşı nə vaxt atım?” O da: “İmamın (həcc rəhbərin) nə vaxt atdı, sən də o vaxt at. Biz gözləyərdik. Elə ki günəş səmada əyildi, daşlarımızı atardıq” 2 . “Fəth əl-Bari” kitabının müəllifi yazır: “Bu (rəvayət) göstərir ki, qurbankəsmə günündən sonra- kı günlərdə günəş səmada əyildikdən sonra daş atmaq sünnə- dir. “Cümhur” da bunu təsdiqləmişdir. 1 Hədisi İmam Buxari rəvayət etmişdir. 2 Hədisi İmam Buxari rəvayət edib. 260 Alimlərindən Əta və Tavus bu görüşlə razılaşmamışlar. Onlar demişlər: “Günəş səmada əyilməzdən qabaq daş atmaq mütləq mənada caizdir. Hənəfilər də Minadan enmə günündə, yəni qurbankəsmə günü günəş səmada əyilməzdən qabaq daş atmağa izn vermişlər. İshaqdan da bu haqda rəvayət bizə gəlib çatmışdır” 1 . Otuz ildən çoxdur ki, bu məsələ Ustad Abdullah ibn Zeyd Mahmud və ər-Riyad alimləri arasında ixtilafa səbəb olub. Ustad bu haqda “İslamın asanlığı” adlı risalə qələmə aldığı zaman həmin şeyxlər qətiyyətlə ona qarşı çıxmışdılar. Hal- buki İbn Ömərin – Sünnəyə riayətdə mühafizəkarlığı ilə ta- nınırdı – yuxarıdakı cavabı onun bu məsələyə asanlaşdırıcı münasibət bəslədiyini göstərir. Müsəlman daş atmaq mə- sələsində tez də atsa, gec də atsa, həcc rəhbərinə uymalı- dır. Bu bir yana qalsın, fəqihlər hətta daş atmağın hökmü ət- rafında “ixtilaf”a düşmüşlər. “Fəth əl-Bari” kitabında deyi- lir: “Cümhur”a görə, daş atmaq vacibdir. Kim atmazsa, qur- ban kəsməlidir. Malikilər daş atmağı sünneyi-müəkkədə he- sab edirlər. Onlarda belə bir görüş mövcuddur ki, Əqəbədə daş atmaq həccin əsaslarındandır və onu etməyənlərin həc- ci batildir. Bəzi alimlər isə demişlər: “Daş atmaq “Allahu Əkbər” sözlərini davamlı demək üçün- dür. Birisi daş atmayıb, “Allahu Əkbər” sözlərini deməklə 1 İbn Həcər əl-Əsqəlani. Fəth əl-Bari, cild III, səh. 580. 261 kifayətlənərsə, caizdir. Bunu Həzrəti Aişəyə və digərlərinə istinadən İbn Cərir rəvayət etmişdir” 1 . Bəzi qardaşlarımız deyirlər: “Alimlərin böyük əksəriyyəti ilə (“cümhur”la) razılaşmamış bir və ya iki fəqihin görüşü mötəbər sayıla bilməz”. Bəziləri isə iddia edirlər ki, müsəlmanların məqbul say- dıqları dörd məzhəbə zidd olan hər bir şey kənara atıl- malı, mötəbər qəbul edilməməlidir. Əslində, bu iddialar əsassızdır, nə Qurana, nə də Sün- nəyə müvafiqdir. Məlumdur ki, dəlil mənasında “icma” dedikdə bütün müctəhidlərin bu və ya digər məsələnin dini hökmü ətrafın- da ortaq fikrə gəlmələri başa düşülür. Heç kəs iddia etmə- mişdir ki, icma əksəriyyətin və ya böyük əksəriyyətin – “cümhur”un ortaq fikrə gəlməsidir. Məsələ say məsələsi de- yildir. O da düzdür ki, “cümhur”un rəyi çox mühümdür. Bu səbəbdən ona əks görüşləri diqqətlə araşdırmalıyıq. “Cüm- hur”un görüşü ilə o vaxt razılaşmaya bilərik ki, daha tutarlı dəlillər, daha sağlam əsaslandırmalar mövcuddur. Hər halda “cümhur” məsum deyildir. Neçə-neçə səhabə vardır ki, fikirləri ilə başqa səhabələr- dən fərqlənmişlər. Səhabələr həmin fikirlərlə razılaşmasalar da, bunun onlara heç bir ziyanı olmamışdır. 1 İbn Həcər əl-Əsqəlani. Fəth əl-Bari, cild III, səh. 579. Yüklə 9,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|