Samarqand davlat universiteti a. Babayarov, F. Meliyev, I. Ximmatov, M. Subharwall

 

---

133 
Linux haqida qiziqarli faktlar 
Deyarli o‗ttiz yil oldin Linus Torvalds yangiliklar guruhiga bepul 
(bepul) operatsion tizim ustida ishlayotgani haqida yozgan va "bu 
shunchaki sevimli mashg‗ulot, GNU kabi katta va professional narsa 
emas" deb aniqlik kiritgan.Bugun, oradan yillar o‗tib, Linux axborot 
texnologiyalariga va butun dunyomizga juda katta ta'sir ko‗rsatdi desak 
mubolag‗a bo‗lmaydi. Ushbu OT ning paydo bo‗lish tarixini deyarli 
hamma biladi, shuning uchun biz uni yana bir bor aytib berish o‗rniga, 
siz uchun qiziqarli bo‗lishiga umid qiladigan Linux haqida 28 ta faktni 
tanladik. 
1. Yalang‗och Linux unchalik yaxshi emas. Shu sababli, deyarli darhol 
Linux distributivlari yaratila boshlandi, ular operatsion tizimni 
o‗rnatishni osonlashtiradigan va undan foydalanishni yanada foydali 
qilish uchun turli xil dasturlar bilan to‗ldiradi. Birinchi tarqatish 
Softlanding Linux System (SLS) deb nomlandi va 1992 yilda .96p4 
Linux yadrosi asosida chiqarilgan. 
SLS 3 yoki 5 dyuymli floppi disklarda sotilgan va yanada rivojlanganlar 
uchun CD versiyasi mavjud edi. Grafik interfeys faqat kamida 8 GB 
xotira bilan ishga tushirildi. 
2. SLS qisqa umr ko‗rdi, lekin 1993-yil 17-iyulda debyut qilgan bugungi 
kundagi eng qadimgi faol Linux distribyutsiyasi bo‗lgan Slackware 
Linux ta‘sirida. 
3. Linux umumiy maqsadli operatsion tizimlar orasida o‗rnatishlar soni 
bo‗yicha mutlaq chempion hisoblanadi. Buni deyarli hamma joyda 
topish mumkin: dunyoning eng yaxshi 500 taligidagi barcha (!) 
superkompyuterlarda, Android telefonlarida, Chromebook‘larda, barcha 
turdagi 
o‗rnatilgan 
qurilmalarda, 
elektron 
kitoblarda, 
smart 
televizorlarda va boshqa ko‗plab joylarda. 
4. Torvalds yangi OS haqidagi birinchi maktubida uni hech qanday 
nomlamaydi, shunchaki "Minixga o‗xshash bepul OT". Biroq, biroz vaqt 
o‗tgach, u deyarli Freax nomini oldi - oxirida moda harfi X bo‗lgan 
bepul (bepul) va freak (freak) so‗zlaridan. Rus tiliga ―Chudiks‖ deb 

---

134 
tarjima qilish mumkin. Tasavvur qiling: Red Hat korporativ Chudix. 
Pah-pah-pah, hammasi xuddi shunday bo‗lib chiqdi. 
5. Linux o‗z nomini topganda, u qanday o‗qilgan degan savol tug‗ildi. 
Shuning uchun, Torvalds "Linux" deb aniq yozilgan audio faylni yozib 
oldi. 
6. 1991 yildan beri Linux kattalik (yoki hatto uchta kattalik tartibi) 
bo‗yicha yaxshilandi: siqilmagan shakldagi birinchi versiya 1 MB 
"vaznga ega" va oxirgi barqaror yadro (ushbu yozuv paytida 5.2.7 
versiyasi) ) - siqilgan 103 MB va siqilmagan 946 MB. 
7. Linux dastlab GNU General Public License (GPL) doirasida qamrab 
olinmagan. Linux-ning birinchi versiyasi hatto har qanday qayta 
tarqatish to‗lovlarini undirishni taqiqlashni ham aniq belgilab qo‗ydi. 
GPLv2 litsenziyasi birinchi marta 1992 yil dekabr oyida 0.99 
versiyasida paydo bo‗lgan. Bu faqat GPLv2 litsenziyasi ekanligini 
unutmang. 
8. Linux haqida gap ketganda, tanlov ajoyib va hatto juda katta. 
Distrowatch o‗z tarixi davomida 850 dan ortiq ro‗yxatdan o‗tgan Linux 
distributivlariga ega ekanligini da'vo qilmoqda. To‗g‗ri, vaqt o‗tishi 
bilan ko‗pchilik musobaqadan chiqib ketdi. 
Distrowatch hozirda 260 ta faol Linux distributiviga ega, jumladan Red 
Hat Enterprise Linux, Fedora Linux, CentOS va boshqalar. Va Fedora 
Spins kabi asosiy tarqatishlarning kosmetik o‗zgarishlarini ko‗rib 
chiqsangiz, xilma-xillik yanada kattaroqdir.Bir vaqtlar hatto "Xanna 
Montana" Disney seriyasi uslubida yaratilgan Linux ham mavjud edi. 
Yo‗q, bu hazil emas, dunyoda g‗alati narsalar bo‗ladi. 
9. Linux bilan uzoq vaqt ishlayotganlar eslashlari mumkin, avvalroq, 
tizim ishga tushirilganda, BogoMIPS indikatori qanday hisoblangani 
ko‗rilgan, bu hazil bilan "kompyuter soniyada necha million marta 
ishlay oladi" deb ta'riflanadi. mutlaqo hech narsa qilmang". 

---

135 
Bema'ni tuyuladimi? Bu, lekin aslida, Linux ichki halqalarni kalibrlash 
uchun kompyuterda ko‗rsatmalarning bajarilishi tezligini o‗lchash uchun 
ushbu ko‗rsatkichdan foydalanadi. BogoMIPS boshqa hech narsa uchun 
kerak emas, shuning uchun uning nomi soxta (o‗ylab topilgan) so‗zidan 
va MIPS qisqartmasidan (Millions of Instructions per Second - million 
operatsiyalar per soniya) olingan. Yuklab olish deyarli har doim chiroyli 
grafikalar orqasida yashiringan hozirgi kunlarda BogoMIPS hisobi 
ko‗rinmaydi. Uning hali ham tirikligining yagona sababi shundaki, ba'zi 
foydalanuvchilar maydoni dasturlari unga bog‗liq. 
Agar qiziqsangiz, cat / proc / cpuinfo | ishga tushirish orqali 
kompyuteringiz uchun BogoMIPS ni hisoblashingiz mumkin. grep 
botqog‗i. Shu bilan birga, BogoMIPS indeksida har bir protsessor 
yadrosi o‗z raqamini oladi. 
10. Linux hech qanday holatda mashina ishga tushganda ishga 
tushadigan birinchi narsa emas. Hammasi bootloader bilan boshlanadi, u 
aslida jarayonni boshlaydi va keyin uni drayverlarni yuklashi va 
egallashi uchun operatsion tizimga o‗tkazadi. Ilgari, Linuxni ishga 
tushirish uchun USB flesh-disk yoki CD dan yuklanganingizda, ishlar 
hozirgidek oddiy emas edi. 
O‗ttiz yil davomida Linux yuklash moslamalari qatorini o‗zgartirdi va 
OTni ishga tushirish jarayoni uzoq evolyutsiyadan o‗tdi. Tarixdan 
oldingi yuklovchi Loadlin MS-DOS-dan ishga tushdi, uni xotiradan olib 
tashladi va Linux-ni ishga tushirdi. SLS Linuxning dastlabki 
versiyalarida, qayta ishga tushirilganda, floppi diskda bo‗lishi kerak yoki 
siz LILO-ni qo‗lda sozlashga urinib ko‗rishingiz mumkin.