Şəkil 3.8. Adi və hidromonitor baltalarla quyu dibinin
yuyulması.
Şaroşkalı baltaların ölçüləri və texniki göstəriciləri cədvəl
3.3-də göstərilmişdir.
72
Cədvəl 3.3
Bütöv qazımada işlədilən şaroşkalı baltaların ölçüləri
Diametr, mm
Hündürlüyü,
mm
Buraxıla bilən yük,
kN
Birləşdi-
rici yiv
nominal
kənar-
laşma
həddi
balta-
nın
qıfı-
lın
kiçik
dövr-
lərdə
yüksək
dövrlər-
də
1
2
3
4
5
6
7
46
+0.6
90
40
30
-
33
59
+0.6
110
45
40
-
41.5
76
+0.6
120
50
50
-
3-42
95,2
+0.6
150
76
70
-
3-66
98,4
+0.6
170
76
80
-
3-66
103
+0.6
180
76
100
-
3-66
114,3
+0.6
190
76
120
-
3-66
120,6
+0.6
200
89
140
-
3-76
132
+0,8
210
95
150
-
3-88
139,7
+0,8
220
95
180
-
3-88
142,9
+0,8
240
95
190
-
3-88
146
+0,8
240
95
200
-
3-88
149,2
+0,8
250
95
200
-
3-88
152,4
+0,8
260
95
220
-
3-88
158,7
+0,8
300
95
250
150
3-88
165,1
+0,8
310
95
250
150
3-88
171,4
+0,8
320
95
270
170
3-88
187,3
+0,8
320
95
300
200
3-88
190,5
+0,8
330
108
300
200
3-117
196,9
+0,8
330
108
350
220
3-117
200,0
+0,8
340
108
350
220
3-117
212,7
+0,8
340
108
380
250
3-117
215,9
+0,8
350
108
380
250
3-117
222,3
+0,8
360
108
400
280
3-117
228,6
+0,8
380
108
420
300
3-117
244,5
+0,8
390
127
450
320
3-152
250,8
+0,8
400
127
450
320
3-152
269,9
+0,8
410
127
480
350
3-152
295,3
+0,8
420
127
500
400
3-152
73
Cədvəl 3.3-ün ardı
1
2
3
4
5
6
7
311,1
+0,8
420
127
550
420
3-152
320
+0,8
440
127
600
450
3-152
349,2
+0,8
450
127
650
450
3-152
374,6
+1,6
515
133
700
470
3-177
393,7
+1,6
530
133
700
470
3-177
444,5
+1,6
600
133
800
500
3-177
469,9
+2,4
615
137
850
500
3-201
490
+2,4
630
137
900
550
3-201
580
+2,4
650
137
900
550
3-201
3.3. Almazlı və PDS tipli baltalar
Geoloji kəsilişdə az və orta abrazivliyə, çox bərk, bərk və
orta bərkliyə malik süxurları (əhəngdaşı, argillitlər, gilli
qumdaşları, mergellər, anhidritlər, brekçiyalar, mərmərlər,
dolomitlər, dolomitli qum daşları və s) qazımaq üçün bu
baltalardan istifadə edilir.
Şaroşkalı baltaların gedişinin 5-10 m olduğu süxurlarda
almazlı baltalar 10-15 dəfə, bəzən daha yüksək nəticələr əldə
etməyə imkan verir. Almazlı baltanın matrisi üzərində texniki
almaz dənələri radial və pilləli şəkildə yerləşdirilir. Almazlı
baltaların ümumi növləri şəkil 3.9-da ölçüləri və texniki
xarakteristikaları isə cədvəl 3.4-də göstərilmişdir.
Almazlı baltalar almazların növü, ölçüləri, forması,
dənələrinin matrisadan çıxması, mərkəzi və ətraflarının
quruluşu, matrisanın bərkliyi, abrazivliyə qarşı dayanıqlığı və
nəhayət, yuma kanallarının quruluşu ilə bir-birindən fərqlənir.
Almazlı baltalar quyu dibini bütövlükdə qazıyan və ya
süxur nümunəsi götürən sütuncuqlu baltabaşı şəklində istehsal
edilir.
74
Təcrübədən məlumdur ki, şaroşkalı bir balta ilə 10 m-dən
çox qazıma işi görmək mümkün olmayan süxurları bir almazlı
balta ilə qazıdıqda 325-350 m qazıma işi görmək mümkündür.
Bu tip baltalar kəsici elementlər yerləşən gövdədən ibarətdir.
Bu kəsici elementlər, əsasən, almaz və bəzi hallarda karbitlə
cilallanmış volfram olur. Kəsici dişlər bir-birindən fərqli dörd
tip almazdan hazırlanır.
1. Almaz mədənlərindən çıxarılan təbii almazlar. Bu
almazlar müxtəlif ölçülərə və tərkiblərə malikdir (şəkil 3.10);
çox xırda almazlar (almaz qırıntıları), xırda almazlar (ölçüləri
1mm-dən kiçik) və nisbətən iri almazlar (ölçüləri 1mm-dən
böyük).
Şəkil 3.9. Almazlı (PDS) tipli baltaların növləri
75
Cədvəl 3.4.
Almazlı baltaların xarakteristikası
Şifr
Baltanın
diametri
mm
Baltanın
hündürlüyü,
mm
Tövsiyə
olunan
oxboyu yük, t
Yivin
ölçüsü
91.4
250
3.0-3.5
3-66
106.4
250
3.0-3.5
3-66
119.0
250
4.5-5.0
3-76
130.4
250
4.5-5.0
3-88
DK 138,1 S6
138,1
265
4,5-5,0
3-88
DR 141.3 T3
141.3
265
5.5-6.0
3-88
144.4
265
5.5-6.0
3-88
147.6
265
5.5-6.0
3-88
DK 149.4 S6
149.4
265
5.5-6.0
3-88
157.1
265
5.5-6.0
3-88
DR 163.5 T3
163.5
360
5.5-6.0
3-88
169.8
360
5.5-6.0
3-88
DK (DKS, DKSİ)
188,9S6
188,9
417
6.0-7,0
3-117
DLS 188.9
188.9
417
6.0-7.0
3-117
DU 188.9 S6
188.9
417
6.0-7.0
3-117
195.3
417
6.0-7.0
3-117
198.4
417
6.0-7.0
3-117
211.1
417
7.0-10.0
3-117
DK(DKS) 214.3 S6
214.3
438
7.0-10.0
3-117
DLS 214.3
214.3
432
7.0-10.0
3-117
Dİ 214.3 S6
214.3
438
7.0-10.0
3-117
Dİ(DR) 214.3 T3
214.3
432
7.0-10.0
3-117
220.7
432
7.0-10.0
3-117
227.0
432
7.0-10.0
3-117
242.1
432
7.0-10.0
3-152
248.4
432
7.0-10.0
3-152
DKS 267.5 S6
267.5
480
7.0-10.0
3-152
DKS 292.9 S6
292.9
500
7.0-10.0
3-152
76
Şəkil 3.10.Təbiətdə olan almazlar
2. Sintetik almazlar çox xırda olur (almaz qırıntıları). Bu
almaz
qırıntıları,
əsasən,
PDS
tipli baltaların
kəsici
elementlərini hazırlamaq üçün istifadə olunur (şəkil 3.11).
Şəkil 3.11. Sintetik almazlar
3. Yarımkristallik almazlar (PDS) süni şəkildə yaradılır.
Belə məhsulların üstün cəhəti onların forma və ölçülərinin (bir
neçə millimetrdən iki düymə qədər) balta dişlərinin tətbiq
sahələrindən asılı olaraq dəyişməsidir.
4. İstiliyə davamlı almazlar (TSD) və ya istiliyə davamlı
yarımkristallik almazlar (TSP). Özlüyündə sintetik almazlardır.
Bu material çox kövrəkdir və istiliyə davamlıdır (1000
0
C-dən
yüksək temperaturda dağılma baş verir).
Hazırda işlədilən baltalar aşağıdakı növlərdə olurlar (şəkil
3.12-3.20)
Şəkil 3.12. Yumşaq və orta bərklikli süxurları qazımaq
üçün
RAB tipli radial almazlı balta.
77
Şəkil 3.13. Gövdə matrisasında dişləri yerləşdirilmiş qazıma
baltası:
1– standart yan sahəsi; 2 – baltanın tacı; 3 – yan sahəyə keçid
sərhədi; 4 – karbit-volfram örtüyü; 5 – uzununa kanal; 6 –
balta boğazı; 7 – baltanı bərkitmək üçün oyuq; 8 – yiv
birləşməsi; 9 – qazıma məhlulu üçün əsas yuma kanalı; 10 –
qazıma məhlulu üçün əlavə yuma kanalı; 11 – balta tacında
kanal; 12 – almazlı pərlər.
Şəkil 3.14. Orta abrazivlikli, orta bərklikli və bərk süxurları
qazımaq üçün RB tipli radial almazlı baltalar
78
Şəkil 3.15. Almaz dişləri olan polad gövdəli qazıma baltası:
1 – karbit volframdan yamaqlar; 2 – istiqamətləndirilmiş
borucuqla yuma kanalı; 3 – yarımkristallik almaz örtüklü kəsici
element; 4 – tac; 5 – karbit volfram örtük; 6 – uzununa kanal;
7– karbit volfram mil; 8 – balta boğazı; 9 – baltanı bərkitmək
üçün oyuq; 10 – yiv birləşdirmələri.
Dostları ilə paylaş: |