139
L. m
aGanzani
, Senatusconsulta de aquis e lex Quinctia de aquaeductibus
[pp. 135-151]
il numero delle fontane che hanno riferito esistenti coloro cui è stato
demandato dal senato il compito di verificare lo stato delle acque pub-
bliche e inventariare il numero delle fontane. parimenti si è stabilito
che i curatori delle acque, che cesare augusto ha nominato con l’auto-
rità del senato, curino che le fontane pubbliche eroghino acqua ad uso
del popolo il più regolarmente possibile di giorno e di notte.
106. Quod Q. aelius tubero paulus Fabius maximus cos. v(erba)
f(ecerunt) quosdam privates ex rivis publicis aquam ducere, q(uid) d(e)
e(a) r(e) f(ieri) p(laceret), d(e) e(a) r(e) i(ta) c(ensuerunt). ne cui privato
aquam ducere ex rivis publicis liceret, utique omnes ii quibus aquae
ducendae ius esset datum ex castellis ducerent, animadverterentque
curatores aquarum quibus locis intra extra urbem apte castella privati
facere possent ex quibus aquam ducerent quam ex castello commune
accepissent a curatoribus aquarum. ne cui eorum quibus aqua daretur
publica ius esset intra quinquaginta pedes eius castelli ex quo aquam
ducerent laxiorem fistulam subicere quam quinariam.
106.1 consul C. extra secl. Bücheler: extra Sauppe. 2. ne c: neu Dederich:
neve Bücheler. cui Brissonius: qui C. quinquaginta α: quinonaginta C. quinariam]
‘vereor ne ab interpolatore additum sit cum intercidisset ea sententia quam cap. 105
extr. Frontinus significavit’ Bücheler.
trad. it.: poiché i consoli Quinto elio tuberone e paolo Fabio mas-
simo, in relazione al fatto che alcuni privati traggono acqua dai condot-
ti pubblici, hanno chiesto il parere del senato sulle misure da adottare,
sul punto così è stato disposto. che a nessun privato sia consentito
trarre acqua dai condotti pubblici e che tutti quelli a cui il diritto di
condurre acqua è stato conferito, la conducano dai castelli e i curatori
delle acque stabiliscano i luoghi, entro e fuori la città, in cui i privati
possono convenientemente apprestare dei castelli da cui condurre l’ac-
qua presa dal castello comune per concessione dei curatori delle acque.
che nessuno di quelli a cui l’acqua pubblica è stata concessa abbia il
diritto di collocare un tubo più largo di una quinaria entro cinquanta
piedi dal castello da cui derivano acqua.
140
L. m
aGanzani
, Senatusconsulta de aquis e lex Quinctia de aquaeductibus
[pp. 135-151]
108. Quod Q. aelius tubero paulus Fabius maximus cos. v(erba)
f(ecerunt) constitui oportere quo iure intra [extra]que urbem ducerent
aquas quibus adtributae essent, q(uid) d(e) e(a) r(e) f(ieri) p(laceret), d(e)
i(ta) . uti usque eo maneret adtributio aqua-
rum, exceptis quae in usum balinearum essent datae aut haustus nomine,
quoad idem domini possiderent id solum in quod accepissent aquam.
108 consul C. extra α: [c. 3 litt.] qui C. F. Jocundus: i. C. e. add. Jocundus: r.
add. ed. Panviniana. c. add. Jocundus. iti usque eo Bücheler: ut ius eoque C que A:
quam C. quoad α: quod ad C.
trad. it.: poiché i consoli Quinto elio tuberone e paolo Fabio massi-
mo, in relazione al fatto che bisogna stabilire in base a quale diritto i con-
cessionari derivino acqua dentro e fuori la città, hanno chiesto il parere
del senato sulle misure da adottare, sul punto così è stato disposto. che
la concessione idrica, ad eccezione di quelle date per l’uso delle terme o
per attingere acqua, rimanga in vigore fino a quando gli stessi proprietari
mantengano il possesso del suolo sul quale hanno ricevuto l’acqua.
125. Quod Q. aelius tubero paulus Fabius maximus cos. v(erba)
f(ecerunt) de rivis specibus fornicibus quae iuliae marciae appiae
tepulae anienis reficiendis, q(uid) d(e) e(a) r(e) f(ieri) p(laceret), d(e)
e(a) r(e) i(ta) c(ensuerunt). uti cum ii rivi fornices quos cae-
sar augustus se refecturum impensua pollicitus senatui est refice-
rentur […] ex agris privatorum terram limum lapidem testam harenam
ligna ceteraque quibus ad eam rem opus esset unde quaeque eorum
proxime sine iniuria privatorum tolli sumi portari possint viri
arbitratu aestimata darentur tollerentur sumerentur exporta-
rentur; et ad eas res omnes exportandas earumque rerum reficiendarum
causa quotiens opus esset per agros privatorum sine iniuria eorum iti-
nera actus paterent darentur.
125 consul C. aquae Bücheler: que C. anyenis C. specus Schultz. caesar augu-
stus scripsi: augustus cesar C. impensa sua pollicitus α: impensau sollicitus C. post
reficerentur spat. C. 8 litt. C: ‘suppl. fere et necesse esset requirere’ Krohn.
141
L. m
aGanzani
, Senatusconsulta de aquis e lex Quinctia de aquaeductibus
[pp. 135-151]
trad. it.: poiché i consoli Quinto elio tuberone e paolo Fabio mas-
simo, in relazione alla riparazione delle condutture, dei canali sotter-
ranei, degli archi dell’acqua iulia, marcia, appia, tepula e dell’anio,
hanno chiesto il parere del senato sulle misure da adottare, sul punto
così è stato disposto. che, in occasione della riparazione delle condut-
ture, dei canali sotterranei, degli archi che cesare augusto ha promesso
al senato di far riparare a proprie spese, ci si possa far dare o si possano
prendere, impiegare, estrarre dai terreni dei privati, dietro stima di un
vir bonus, terra, argilla, pietra, mattoni, sabbia, legna e ogni altro ma-
teriale utile allo scopo, da qualunque luogo ciascuno di detti materiali
possa al più presto e senza danno per i privati essere preso, impiegato,
estratto. e che, per il trasposto di questi materiali e le suddette ripara-
zioni, ogniqualvolta sia necessario, sia dato libero accesso a uomini e
mezzi attraverso i terreni dei privati senza causare loro danno.
127. Quod Q. aelius tubero paulus Fabius maximus cos. v(erba)
f(ecerunt) aquarum quae in urbem venirent itinera occupari monu-
mentis et aedificiis et arboribus conseri, q(uid) f(ieri) p(laceret), d(e)
e(a) r(e) i(ta) c(ensuerunt). cum ad reficiendos rivos specusque <***>,
per quae et opera publica corrumpantur, placere circa fontes et forni-
ces et muros utraque ex parte quinos denos pedes patere, et circa rivos
qui sub terra essent et specus intra urbem et {extra} urbi continentia
aedificia utraque ex parte quinos pedes vacuos relinqui, ita ut neque
monumentum in is locis neque aedificium post hoc tempus ponere
neque conserere arbores liceret; si quae nunc essent arbores intra
id spatium exciderentur praeterquam si quae villae continentes et in-
clusae aedificiis essent. si quis adversus ea commiserit, in singulas res
poena hs dena milia essent, ex quibus pars dimidia praemium accusa-
tori daretur cuius opera maxime convictus esset qui adversus hoc s.c.
commisisset, pars autem dimidia in aerarium redigeretur; deque ea re
iudicarent cognoscerentque curatores aquarum.
127.1 Q. (quintus α): que C consul C. Q. Jocundus: que C. cum del. Pitho-
eus. lacunam statuit Bücheler. per que: C. iter aquae Gunderrmann: per
spatium circa eos pateat neve quicquam ad eos ponatur, quo impediantur a>quae
Mommsen: per quae … corrumpantur post conseri transp. Heinrich. et del. (‘nisi ea